437
دوستي در قرآن و حديث

اين گروه را چنين توصيف مى‏فرمايد :
. . .قَطَعوا مَحَبَّتَهُم بِمَحَبَّةِ رَبِّهِم . . . ونَظَروا إلَى اللّه‏ِ عز و جلو إلَى مَحَبَّتِهِ بِقُلوبِهِم .
محبّت خويش [به غير خدا ]در راه محبّت پروردگارشان رها كرده ... و با دل‏هاى خود ، به خداوند عز و جلو محبتش نگريسته‏اند . ۱
ثالثا شمارى از عناوينى كه در «عوامل خدا دوستى» ۲ آمد و يا در «اسباب محبوبيت در نزد خدا» ۳ مى‏آيد (مانند : تقوا و توبه) ، اسباب تخليه قلب از زنگارها و تجليه آن نيز محسوب مى‏شوند .
اين نكته نيز قابل توجه است كه تفكيك «عوامل خدا دوستى» از «عوامل محبوبيت در نزد خدا» ، به دليل آن است كه دسته اوّل ، عوامل ايجاد محبّت در دل بنده نسبت به خداى تعالى را توضيح مى‏دهد و دسته دوم ، اسباب محبّت خداوند متعال را نسبت به بنده ؛ ولى به كار بردن هر يك از اين دو دسته عوامل به جاى دسته ديگر ، بلامانع است . مثلاً در متن قرآن و حديث ، توبه ، سبب محبّت خدا به بنده شمرده شده است ؛ ليكن از آن جا كه توبه موجب كنار رفتن حجاب‏هاى معرفت مى‏شود ، سبب محبّت بنده به خدا نيز هست ؛ يا معرفت خدا، تقوا و دعا ، جزء اسباب محبّت بنده نسبت به خدا ذكر شده‏اند ، در صورتى كه موجب محبّت خدا به بنده نيز هستند . همچنين در بحث از بعضى از اين عوامل (مانند «ياد خدا») در حديث ، به اين نكته تصريح شده‏است كه موجب محبّت خدا به بنده و بنده به خداوند متعال است . ۴

1.ر . ك : ص ۴۲۱ ح ۹۷۷ .

2.ر . ك : ص ۴۰۵ و ۴۵۵ .

3.ر . ك : ص ۴۱۷ .


دوستي در قرآن و حديث
436

صيقلى كردن و صفا دادنِ هر چه بيشتر آن با جلاى كارهاى نيك است .
امام سجاد عليه‏السلام در دعايى‏كه ابوحمزه ثُمالى از آن حضرت نقل كرده‏است ، خطاب به خداوند متعال مى‏فرمايد:
وأنَّ الرَّاحِلَ إلَيكَ قَرِيبُ المَسافَةِ وأَنَّكَ لاَ تَحجُب عَن خَلقِكَ إلاّ أن تَحجُبَهُمُ الأَعمالُ دُونَكَ . ۱
آن كه به سوى تو كوچ كرده‏است، راهش بس نزديك است و تو از خَلقت در حجاب نشده‏اى، و تنها كردارشان است كه آنان را از تو مى‏پوشاند .
امام در اين كلام ، تصريح مى‏كند كه جمالِ جميل حضرت حق عز و جلحجاب ندارد . حجاب ، از ناحيه كارهاى ناشايسته است ، و اگر حجابِ زنگارهاى اعمال ناشايسته از آينه دل زدوده شود ، انسان به معرفت شهودى مى‏رسد .
با عنايت به اين مقدمه ، به اين نتايج مى‏رسيم كه :
اولاً تجليه قلب ، راه دوم براى معرفت شهودى محسوب نمى‏شود ؛ بلكه تخليه و پاكسازى دل از زنگار كارهاى ناشايسته ، براى رسيدن به معرفت شهودى كافى است ؛ گرچه تجليه دل به وسيله كارهاى شايسته ، بر قوّت اين معرفت ، خواهد افزود .
ثانيا حجاب‏هاى معرفت خدا ، همان موانع محبّت او هستند ؛ زيرا چنان‏كه دانستيم ، معرفت شهودى خداوند متعال ، با محبّت او همراه است . از اين رو ، كسانى كه با عنصر تقوا حجاب‏هاى معرفت شهودى را كنار زده‏اند ، با كيمياى محبّت خدا ، رشته محبّت غير او را گسسته‏اند . امام باقر عليه‏السلام

1.ر . ك : مصباح المتهجد : ۵۸۳ / ۶۹۱ .

  • نام منبع :
    دوستي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: محمّد تقدیری، ترجمه: سیّد حسن اسلامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5411
صفحه از 784
پرینت  ارسال به