321
روان‌شناسی مثبت‌ نگر(نظریه‌ها ، پژوهش‌ها و کاربست‌ها)

رشد می‌کند، این مسایل روش‌شناسی (مقطعی، گزارش شخصی) اهمیت کمتری می‌یابند و تحقیقات طولی و پیمایش‌های جهانی رایج‌تر می‌شوند.

۳.مفهوم مثبت و منفی

یکی دیگر از نقدهای رایج درباره روان‌شناسی مثبت‌نگر، دیدگاه ساده‌انگارانه آن در دو قطبی کردن هیجانات است؛ یعنی هیجانات یا مثبت یا منفی تلقی می‌شوند؛ در حالی که آنها در واقع در اکثر اوقات آمیخته هستند (لَرسِن۱ و دیگران، ۲۰۰۱، ۲۰۰۴). برای نمونه، امید (مثبت)، که آرزوی پیامد مطلوب است، می‌تواند به میزان شگفت‌آوری تردید و بلاتکلیفی و اضطراب (منفی) همراه داشته باشد. شادی گرچه خوشایند است، اما معمولاً عمری کوتاه دارد. غرور یکی از هفت گناه مُهلک است. عشقْ دلپسند و گوارا است؛ اما فقط هنگامی که دو سویه باشد. هنگامی که شخص از حق خود دفاع کند، خشم می‌تواند مثبت باشد. در نتیجه، عاقلانه است که روان‌شناسی مثبت‌نگر به این انتقاد توجه کند و پیچیدگی هیجانات و آمیختگی‌های آنها در زندگی واقعی انسان را همواره شناسایی کند.

هِلد (۲۰۰۲) با ادعای اینکه روان‌شناسان مثبت‌نگر معمولاً نگرش‌های قطبی‌کننده هیجانات را بدون بیان تفاوت‌های ظریف میان آنها اعلام می‌کند (مانند: مثبت بودن خوب است و منفی بودن بد است)، از این انتقاد حمایت می‌کند. به نظر می‌آید که پیشنهادات برخی روان‌شناسان مثبت‌نگر (مانند سلیگمن) چنین رنگ‌بویی دارد: «ما باید مثبت بیندیشیم، ما باید هیجانات و نگرش‌های مثبت را پرورش دهیم، ما باید با توانمندی‌هایمان عمل کنیم، تا شادکام، سالم و خردمند باشیم».

۴.چشم‌انداز نامتعادل و یکجانبه درباره موضوعات و یافته‌های تحقیقی

لازاروس همچنین حمایت روان‌شناسی مثبت‌نگر از خوشبینی را بر این اساس که بی‌اندازه یک‌جانبه و نامتعادل است، مورد انتقاد قرار می‌دهد. در واقع، اگر تاریخ را نگاه کنیم می‌بینیم که این بدبینان («واقع‌نگران»)۲ بوده و هستند که خشم و انزجار ارزشمندی را علیه ستمگری، قتل، بردگی، نسل‌کشی، تعصب و تبعیض بسیج کرده‌اند [نه خوش‌بینان و مثبت‌اندیشان]. لازاروس همچنین بر این باور است که

1.. Larsen

2.. pessimists (‘realists’)


روان‌شناسی مثبت‌ نگر(نظریه‌ها ، پژوهش‌ها و کاربست‌ها)
320

ده انتقاد برجسته از روان‌شناسی مثبت‌نگر

آیا روان‌شناسی مثبت‌نگر واقعاً همان‌گونه است که تعریف می‌کنند؟ شماری از منتقدان به‌شدت با این رشته مخالف هستند و در واقع بر این باورند که روان‌شناسی مثبت‌نگر آفتی است که به جان قرن ۲۱ افتاده است. با وجود فجایع طبیعی وخیم، رکود فلج‌کننده جهانی، و در هنگامه‌ای که مردمانش در سرتاسر گیتی گرفتار رنج‌های فراوان هستند، آیا درخواست افزایش زندگی خوب، خلاف اخلاق نیست؟ آیا روانشنای مثبت‌نگر یکی دیگر از محصولات جانبی تمرکز خودخواهانه و فردگرایانه ‌سرمایه‌داری ایالات متحده‌ امریکا بر جست‌وجوی شادکامی نیست؟ ما ده نقد برجسته درباره روان‌شناسی مثبت‌نگر را می‌آوریم که منتقدانی از همه حوزه‌های علم و علوم انسانی۱ را دربرمی‌گیرد.

۱.وقتی منفی‌ها مهم‌تر و نزدیک‌ترند، چرا مثبت‌ها را مورد مطالعه و تحقیق قرار دهیم؟

یکی از برجسته‌ترین انتقادات از ناحیه پژوهشگر نامدارِ حوزه هیجان و مقابله، ریچارد لازاروس، وارد شده است. انتقاد او در کتابش (۲۰۰۳) عمدتاً از این باور او سرچشمه می‌گیرد که روان‌شناسی مثبت‌نگر در واقع فقط یکی دیگر از مدها و هوس‌های باب میل روز است که وعده‌های توخالی بسیاری می‌دهد. او بر این باور است که تمرکز اصلی روان‌شناسی مثبت‌نگر بر برجسته‌سازی مثبت‌ها، و حذف منفی‌ها است، و نمی‌تواند بینابین بایستد (ص۹۳). اساساً واژه «مثبت» در روان‌شناسی مثبت‌نگر حاکی از آن است که گویا می‌توان مثبت را از منفی، که به خودی خود خطرناک است، جدا کرد؛ و این در حالی است ‌که ما نباید یکی را قربانی دیگری کنیم (لازاروس، ۲۰۰۳).

۲.روش‌شناسی

لازاروس همچنین بر این باور است که روان‌شناسی مثبت‌نگر متکی بر روش‌های مشکل‌دار است؛ یعنی تأکید بسیار زیاد بر تحقیقات همبستگی مقطعی.۲ این‌ روش‌ها گرچه می‌توانند روابط را به ما نشان دهند، اما نمی‌توانند جهت علّی را آشکار کنند. با‌ این‌ وجود، این محدودیت یادشده در طرح تحقیقی یکی از محدودیت‌هایی است که کل روان‌شناسی از آن رنج می‌برد و مخصوص روان‌شناسی مثبت‌نگر نیست. بیشترِ روان‌شناسان مثبت‌نگر این محدودیت گسترده روان‌شناسی را می‌پذیرند،‌ و همان‌گونه که این رشته

1.. science and the humanities

2.. cross-sectional correlation research

  • نام منبع :
    روان‌شناسی مثبت‌ نگر(نظریه‌ها ، پژوهش‌ها و کاربست‌ها)
    سایر پدیدآورندگان :
    کیت هفرن و ایلونا بونیول، ترجمه: محمد تقی تبیک و محسن زندی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 54846
صفحه از 392
پرینت  ارسال به