غرقگی

در این‌باره بیاندیشید
که...
آیا تا به حال شده است که شروع به انجام دادن یک
تکلیف یا نوشتن مقاله‌ای کنید و ناگهان دریابید که پنج ساعت گذشته است و شما
اصلاً متوجه گذر زمان نشده‌اید؟ آیا تا به حال شده است که مشغول بازی فوتبال، یا
بازی راگبی، یا یک سری حرکات موزون باشید و به‌گونه‌ای مجذوب آن کار شوید که
متوجه چیزها و افراد پیرامون خود نشوید؟ و آن بازی را به بهترین وجه انجام دهید؟
این احساس «سراپا متوجه بودن»^۱
چیزی است که پژوهشگران به آن غرقگی می‌گویند. هنگامی که بخش بعدی این کتاب را
مرور می‌کنیم، به تجربه‌های غرقگی خود بیاندیشید.

نظریه غرقگی را میهای چیک سِنت مِهایی^۲، پس از آنکه در دهه ۱۹۶۰، شیفته هنرمندان و تمرکز پایدارشان شد، ابداع کرد. او متوجه شد که همه پاداش‌های نقاشی برآمده از خودِ نقاشی کردن است ـ نظریه‌ای که اینک انگیزش درونی^۳ نامیده می‌شود. طی این مدت پژوهشگرانی چون مزلو، دسی و رایان شروع به بررسی این موضوع کردند که چرا و چگونه افراد به رفتارهای درونی سوق داده می‌شوند (بعدها، همین پژوهشگران نظریه‌ای ابداع کردند که اینک به نظریه خودتعیین‌گری مشهور است). اما، چیک سِنت مِهایی تمایل داشت پیش‌تر برود، بنابراین بر تجربه درونی تمرکز کرد: غرقگی واقعاً چه احساسی است؟ او به عرصه پدیدارشناسی^۴ گام نهاد، که بر تجربه زیسته^۵ پدیده‌های روان‌شناختی تمرکز دارد (چیک سِنت مِهایی، ۱۹۷۵، ۱۹۹۰، ۲۰۰۲؛ اسمیت و ایتو^۶، ۲۰۰۶).

نکته اصلی در اینجا این است که چیک سِنت مِهایی در ابتدای کار می‌خواست بفهمد ویژگی تجربه زیسته افراد در زمانی که امور خوب پیش رفته است و زمانی که بهترین عملکرد را داشتند چیست. چیک سِنت مِهایی، پس از چندین آزمایش گسترده روی شرکت‌کنندگان (هنرمندان، رقاصان، صخره نوردان) پی برد که «دسته‌ای از ویژگی‌های ساختاری مشترک وجود دارد که الگوهای کنشی مولد غرقگی را از بقیه زندگی روزمره متمایز می‌کند» (چیک سِنت مِهایی و چیک سِنت مِهایی، ۱۹۸۸: ۸).

غرقگی[۱] چنین تعریف شده است: «درآمیختگیِ شدیدِ تجربه‌ای در فعالیت لحظه به لحظه، که می‌تواند جسمی یا روانی باشد. توجه، کاملاً به وظیفه پیش رو معطوف می‌شود و کارکردهای فرد به

بهباشی روان‌شناختی

مفهوم بهباشی روان‌شناختی (پی دبلیو بی)^۱ (ریف و کیز، ۱۹۹۵؛ ریف و سینگر، ۲۰۰۶) شش جزء دارد: پذیرش خود (ارزیابی مثبت از خود و زندگی خود)، رشد شخصی، زندگی هدفمند، روابط مثبت با دیگران، تسلط بر محیط (قابلیت مدیریت اثربخش زندگی و محیط خود) و خودمختاری^۲. این الگوی شش عاملی از پشتوانه‌های تجربی برخوردار است، میان دو زیر مقیاس بهباشی روان‌شناختی (پذیرش خود و تسلط بر محیط) و بهباشی درونی همبستگی‌های متوسطی وجود دارد (ابعاد دیگر رابطه ضعیف یا ناسازگار با شاخص‌های بهباشی درونی داشته‌اند) (ریف و کیز، ۱۹۹۵). ریف می‌گوید این الگو نشان می‌دهد که شاخص‌های سنتی، جنبه‌های مهمی از بهباشی را نادیده می‌گیرند (ریف، ۱۹۸۹). اما، شماری از پژوهشگران منتقد این ابعاد هستند. ویترسو (۲۰۰۴) یادآور می‌شود که چندین پژوهش بیان می‌کند که ابعاد شش گانه ریف را می‌توان در دو عاملی قرار داد که با بهباشی لذت‌گرا و سعادت‌گرا سازگارند.

تصور کیز و دیگران (۲۰۰۲) این بود اگرچه بهباشی درونی و بهباشی روان‌شناختی از نظر مفهومی با هم مرتبط‌اند، از نظر تجربی از هم متمایزند. تحلیل عاملی داده‌های بیش از ۳۰۰۰ پاسخ‌دهنده تایید کرده است که بهباشی درونی و بهباشی روان‌شناختی دو عامل مرتبط اما متمایزند و در زمینه متغیرهای جمعیت‌شناختی و شخصیتی الگوی متفاوتی را نشان می‌دهند.

شادکامی اصیل

به باور سلیگمن (۲۰۰۲) سه راه برای رسیدن به شادکامی وجود دارد: (۱) زندگی فرح‌بخش^۳، که سطح بالای هیجان مثبت و رضایت‌مندی را میسر می‌کند (۲) زندگی خوب، که کشش مداوم، اشتیاق^۴ و «غرقگی» را ممکن می‌کند و (۳) زندگی با معنا، جایی که فرد توانمندی‌هایش را در خدمت چیزی بزرگ‌تر از خویشتن به کار می‌گیرد. دو مورد آخر ذیل سعادت‌ جای می‌گیرند. نکته شایان ذکر در این بحث این است که افرادی که به فعالیت‌های لذت‌گرایانه و فرح بخش مبادرت می‌ورزند در کوتاه‌مدت سطوح بالای عاطفه مثبت را تجربه می‌کنند، اما سعادت‌جویی در بلند مدت می‌تواند معنا و ارزش را به ارمغان بیاورد.