امام باقر علیه السلام در تفسير آيات سوره «هل أتی»: «و خوردنی را، با وجود دوست داشتن آن، اطعام می‏كنند»، يعنی با وجود ميل و علاقه خودشان به آن غذا، آن را به «بينوايی» از بينوايان مسلمان و «يتيمی» از يتيمان مسلمان و «اسيری» از اسيران مشرك ايثار می‏كنند، و چون خوراكشان بدهند، می‏گويند: «جز اين نيست كه ما، شما را فقط برای خدا اطعام می‏كنيم و از شما هيچ پاداش و سپاسی نمی‏خواهيم».

امام علیه السلام فرمود: «به خدا سوگند، آنان، اين سخن را به اطعام‌شدگان اظهار نداشتند، بلكه در دلشان نهفته داشتند؛ و خداوند، از ضمير ايشان خبر داد كه اينان [در دل‏] می‏گويند: «ما از شما پاداشی كه اين كارِ ما را جبران كنيد يا سپاسی كه ما را به سبب اين كارمان بستاييد، نمی‏خواهيم؛ بلكه فقط برای خدا و برای كسب ثواب او، شما را اطعام می‏كنيم».^۱

همچنين ايثارکننده نه با ترشرويی، بلکه با روی خوش بايد بخشش کند و نیز در اين ايثار مانند احسان‏های ديگر، بايد از نزديک‌ترين کسان آغاز کند. پذیرفته نیست که خويشان انسان گرسنه باشند و او غذايش را به همسايگان بخشد، مگر آنکه خانواده از چنان رشدی برخوردار باشند که آنان نيز خود با کمال رغبت، غذایشان را ايثار کنند، مانند آنچه در صدر اسلام و در خانواده علی و فاطمه علیهما السلامرخ داد.

پس، عابد می‏آيد و دست برادرش را می‏گيرد و او را به بهشت می‏بَرَد.^۱

ادب ایثار

ايثار نيز مانند همه روابط اجتماعی، نیازمند انطباق با معيارها و ارزش‌های مقبول فرد و جامعه است. اگر ایثار همراه آداب ويژه آن باشد، آثار ارزشمندش آشکار می‌شود. ايثارگر نبايد بر آن کس که به او چيزی می‏بخشد، منّتی بنهد و نبايد به قصد خودنمايی و پيچيدن آوازه‏اش در کوی و برزن ايثار کند و مانند امام علی علیه السلام و خانواده‏اش حتی سپاس‌گزاری‏ای را نيز متوقع نباشند؛ هرچند آنان چنان مخلص بودند که قصد خالص خود را به زبان نيز نياوردند و ما از طريق وحی الهی از اين حال باخبر شده‏ايم. حديث ذیل به‌روشنی اين مطلب را بيان می‏دارد:

الإمام الباقر علیه السلام في تَفسيرِ الآياتِ مِن سورَةِ هَل أتی: (وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبّهِ)^۲ يَقولُ: عَلی شَهوَتِهِم لِلطَّعامِ و إيثارِهِم لَهُ «مِسْكِينًا» مِن مَساكينِ المُسلِمين «وَ يَتِيمًا» مِن يَتامَی المُسلِمين «وَ أسِيرًا» مِن اسارَی المُشرِكينَ و يَقولونَ إذا أطعَموهُم: (إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَ لَا شُكُوراً).^۳
قالَ: وَاللّهِ ما قالوا هذا لَهُم و لكِنَّهُم أضمَروهُ في أنفُسِهِم، فَأخبَرَ اللّهُ بِإِضمارِهِم، يَقولونَ: لا نُريدُ مِنكُم جَزاءً تُكافِئونَنا بِهِ و لا شُكورا تُثنونَ عَلَينا بِهِ و لكِنّا إنَّما أطعَمناكُم لِوَجهِ اللّهِ و طَلَبِ ثَوابِهِ.