سرعت ما در پيمودن مسير انسانی به سوی مقصد خدايی بيفزايد، نه آنكه از شتاب آن بكاهد.

اصل نهم: کاستن از نامهربانی

کودکی، آغاز رابطه است و جوانی بهار دوستی، و میانسالی استمرار ارتباط. در نوجوانی و جوانی، شكوفه‏های پيوند می‌شکفد و در میانسالی میوه می‌دهد. اما گاه و بيگاه، باد هجران می‏وزد، فصل سردِ قهر آغاز می‌شود و دل‏های آتشناكِ محبت به سردی می‏گرايد. در اين ميان، وظيفه ما، دميدن در تنور داغ محبت و كوتاه كردن هجران است و تبديل قهر‌ها از سه سال و سه ماه به سه روز.^۱

جلوه‏های نامهربانی، رنگ تندتری نيز دارد: نامهربانی افراد ناسازگار، كه گاه در كنار ما حضور می‏يابند و در كلاس درس يا حجره مدرسه و خوابگاه دانشگاه و آسايشگاه پادگان، مزاحم همه می‏شوند. ما نه می‏خواهيم، و نه خوب است كه با اينان دوست شويم، اما ناگزير از ارتباط با آنان هستيم. چاره كار، نياشفتن است و تحمل كردن و يافتن راه‏ها و شيوه‏های سازگاری با ايشان. اين، نشانه خرد و مهارت انسان است.^۲

آنچه مهم‏تر است، تصوير ذهنی ما از نامهربانی است. ما، کسی را كه هميشه می‏خندد و ما را تأييد می‏كند و هيچ مخالفتی از خود نشان نمی‏دهد، يار مهربان می‏دانيم و آن ديگری را كه گاه‌گاه، روی ترش می‏كند و مخالفتی نشان می‏دهد و خرده‏ای می‏گيرد، يار نامهربان می‏خوانيم. اما اين پندار، پرده‏ای بر حقيقت و مانعی برای شناخت است. پيشوايان ما،

اصل هشتم: آراستگی

ما دوست داريم كه مرتبطین با ما، ظاهری آراسته و اخلاقی زيبا داشته باشند و مطابق اصل نخست، بايد خود نيز اين‏گونه باشيم. خدا نيز دوست دارد كه هنگام ورود به مسجد^۱ و رفتن نزد دوست، آراسته و تميز و نظيف باشيم.^۲ امام علی علیه السلام می‏فرمايد: «همان‏گونه كه شما در برابر شخص غريب، آراسته و زيبا ظاهر می‏شويد، بايد در برابر دوست خود نيز به بهترين هيئت و زيباترين شكل درآييد».^۳

ناگفته پيداست كه اين سخن به معنای استفاده از لباس و روغن و عطر گران‌قيمت نيست. می‏توان لباس كهنه را تميز و مرتب کرد و در عين فقر، بهنجار و بسامان بود. بهنجار بودنِ ظاهر، نشانه سازگاری انسان با اجتماع و اطرافيان و دوستان است و انگشت اشاره آنان را از ما دور می‏گرداند و زبان ايشان را از بدگويی ما، و دل‏هايشان را از اظهار تنفر از ما باز می‏دارد.^۴

تنها نكته باقي‌مانده، آن است كه باطن و جان ما نيز بايد آراسته باشد و زيبايی جانْ به ايمان و آرامش و خوشخويی و اعتدال است^۵ و در يك كلمه، اطاعت از خدا و در راه او بودن.^۶ پس بكوشيم از جاده هدايت الهی بيرون نرويم، تا درونمان نيز زيبا باشد و دوستی‏ها و ارتباط‏ها، بر