از آن دریغ شود، خشکيده می‏شود.^۱ این امام همام در حديثی ديگر می‏فرمايد: «تَلاقَوا وتَحادَثُوا العِلمَ، فَإِنَّ بِالحَديثِ تُجلَی القُلوبُ الرائِنَةُ، وبِالحَديثِ إحياءُ أمرِنا، فَرَحِمَ اللّهُ مَن أحيا أمرَنا؛ همديگر را ملاقات كنيد و از دانش با هم سخن بگوييد. دل‌های زنگارگرفته، با سخن جلا می‏يابد و سخنْ مايه زنده كردن امر ماست. خدا بيامرزد كسی را كه امر ما را زنده كند».^۲

مباحثه را تصوير کرد. در این ميان، روايات ترغيب به مذاکره و مباحثه متعددند و به برخی اشاره می‏کنيم.^۱ اين روايات مذاکره علمی را احياگر دل‌های مرده و موجب جلای آن‌ها دانسته‏اند به شرط آنکه اين ارتباط علمی، به معرفت خدا و توحيد الهی بينجامد^۲. اين روايات، زيارت و ارتباط علمی ميان افراد دانا و دانشمند را توصيه کرده و فرموده‏اند اگر چنين نشود، علم کهنه می‏شود و از يادها و سينه‏ها می‏رود.^۳ در حديثی بس والا، امام باقر علیه السلام مذاکره علمی را گونه‏ای درس دانسته و درس را مانند نمازی نيکو خوانده است^۴ که معنای آن پاداش بزرگ اين عمل است. افزون بر اين، ابوجارود، دانشمند بزرگ قرن اول و دوم هجری می‏گويد: «سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام يَقولُ: رَحِمَ اللّهُ عَبدًا أحيَا العِلمَ. قالَ: قُلتُ: وما إحياؤُهُ؟ قالَ: أن يُذاكِرَ بِهِ أهلَ الدّينِ وأهلَ الوَرَع‏؛ از امام باقر علیه السلام شنيدم كه می‏فرمايد: خداوند رحمت كند بنده‏ای را كه دانش را زنده كند. گفتم: زنده كردنش چگونه است؟ فرمود: اينكه با اهل دين و پرهيز از آن گفتگو كند».^۵

اين حديث، ارتباط علمی ميان فراگيران يا دانشمندان را نه تنها احياگر دل‌ها، که احياگر علم و دانش می‏شمرد، و امام صادق علیه السلام در تشبيهی زيبا که از ايشان نقل شده است، دل‌ها را خاکی دانسته که چون نهال دانش در آن نشانده شود، به آب مذاکره و مباحثه نیاز دارد که هرگاه