199
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

اين شیوه، راه را برای فراگيری بیشتر از عالم نيز می‏گشايد. روشن است که پرسش‌های متعدد و سؤال‌های اساسی فراگیرنده به عنوان این
سوی رابطه، کار بيشتر و مجدّانه یاددهنده در آن سوی رابطه را موجب می‏شود. در ميدان گسترده دانش، طالب علم کوشا و دانشجوی پیگیر، هیچ‌‌گاه توقف نمی‌کنند و به فرموده پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله عالم طالب علم، گرسنه‏ترينِ مردم است۱و به فرموده امام باقر علیه السلام مؤمن در طول عمرش از طلب علم، ملول و خسته نمی‌شود.۲این دو سخن مقبول، بازتابی از اين دعای قرآنی است (رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا)۳ که پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله چون از خواب شبانه برمی‏خاست می‏خواند: «لا إلهَ إلّا أنتَ سُبحانَكَ، اللّهُمَّ إنّي أستَغفِرُكَ لِذَنبي وأسألُكَ بِرَحمَتِكَ، اللّهُمَّ زِدني عِلمًا ولا تُزِغ قَلبي بَعدَ إذ هَدَيتَني وهَب لي مِن لَدُنكَ رَحمَةً إنَّكَ أنتَ الوَهّاب‏؛ خدايی جز تو نيست. تو را تسبيح می‏كنم. خدايا! از گناهم آمرزش می‏جويم. و به رحمتت از تو تقاضا می‏كنم. خدايا! بر دانشم بيفزای و دلم را پس از هدايتت منحرف مفرمای و از نزد خودت بر من رحمتی ببخشای؛ كه تويی بسيار بخشنده».۴

ادبی دیگر

عالم بايد مراقب باشد تا ارتباط اجتماعی فراگيران با او، بزرگداشت مقام علم را در پی داشته باشد، نه آنکه بر جاه و مقام و رياست او بيفزايد. او

1.. العلم والحكمة، ج۳، ص۳۹۲، ح۱۶۷۶ .

2.. همان، ح۱۶۷۳ .

3.. طه: ۱۱۴. «پروردگارا، بر علم من بيفزای».

4.. علم و حکمت در قرآن و حدیث، ج۲ ،ص۵۸۵،‌ ح۱۶۸۷.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
198

دارد که يکی حلم و بردباری است و ديگری سکوت و خاموشی. او بايد
با همه علم و سکوت و هيبتش،‌ چنان متواضع و افتاده باشد که فراگيران بتوانند به سوی او بيايند و در محضرش سخن بگويند و به گفتگو بپردازند، اگرچه فراگيران نيز از ستيزه‏جويی و کشمکش و مراء و خصومت‌ورزی نهی شده‌اند.

عالم بايد پاسخگوی پرسش‏های فراوان فراگيران خود باشد، ولی متواضعانه در هر جا که علمی و پاسخی ندارد، با جرئت و شهامت تمام بگويد: «نمی‏دانم» و هنگام نادانی، توقف کند و از اعلام موضع و ردّ و انکار يا قبول و تأييد بپرهيزد و اين آيه شريفه را به ياد آورد که فرمود: (وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ اُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا)۱«و چيزی را كه بدان علم نداری دنبال مكن؛ زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد».

عالم بايد به اين نکته توجه داشته باشد که اگر به عرضه سخن‏هايی بپردازد که در آن‌ها دانشی بسامان ندارد، در ارائه آگاهی‏های قبلی نيز متهم می‏شود، و اطلاعات ارائه‌شده قبلی‏اش با وجود درستی، از سوی فراگيران مورد شک قرار خواهد گرفت. او بايد بداند که اعتراف به جهل در آنچه نمی‏داند، نهايت خردمندی است و او را مقبول‏تر، و جاذبه ارتباط با او را بيشتر خواهد کرد؛ زیرا فراگيران با خود خواهند گفت: او که به اين آسانی، «نمی‏دانم» را بر زبان می‏آورد، پس آنچه را می‏گويد و ارائه می‏دهد، می‏داند؛ و اين به معنای اطمينان بيشتر به آگاهی‏های ارائه‌شده استاد است.

1.. اسرا: ۳۶.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17227
صفحه از 228
پرینت  ارسال به