عالم خوانده است، و البته نه بنده‏ای که قابل خريد و فروش و در ملکيت عالم باشد، بلکه عالم می‏تواند او را امر و نهی کند و از کاری باز دارد و به کاری وادارد.^۱ اين ازآن‌روست که آموزگار انسان، به گونه‏ای هدايتگر اوست و با فرمان و بازداشتن، انسان را به خير و نيکی رهنمون می‏کند و بسيار می‏ارزد که آدمی ساعت‏ها فرصت خویش را در فرمان‌برداری او سپری کند و در همه عرصه‌ها به او خدمت کند تا به قول امام علی علیه السلام از اين درخت تناور علم، ميوه‏ای فرو افتد و فراگيرنده بهره‏اش را ببرد. امام علی علیه السلام نيز به ادب ارتباط با عالم پرداخته و چنين فرموده است:

من حق العالم عليك أن تسلم علی القوم عامة وتخصه دونهم بالتحية، وأن تجلس أمامه، ولا تشيرن عنده بيدك، ولا تغمزن بعينيك، ولا تقولن: «قال فلان» خلافا لقوله، ولا تغتابن عنده أحدا، ولا تسار في مجلسه، ولا تأخذ بثوبه، ولا تلج عليه إذا مل، ولا تعرض من طول صحبته، فإنما هي بمنزلة النخلة تنتظر متی يسقط عليك منها شئ، فإن المؤمن العالم لأعظم أجرا من الصائم القائم الغازي في سبيل الله، فإذا مات العالم انثلمت في الإسلام ثلمة لا يسدها شئ إلی يوم القيامة.^۲
از جمله حقوق شخص دانشمند بر تو اين است كه [هر گاه در ميان جمعی بود] بر همگان سلام كنی و به او نيز اختصاصاً سلام گويی؛ رو به رويش بنشينی؛ در حضور او با دست و چشم و ابرو اشاره نكنی؛ در مخالفت با نظر او نگويی: «فلانی چنين گفته

حق سائسك بالعلم: التعظيم له، والتوقير لمجلسه، وحسن الاستماع إليه، والإقبال عليه، وأن لا ترفع عليه صوتك، وأن لا تجيب أحدا يسأله عن شئ حتی يكون هو الذي يجيب، ولا تحدث في مجلسه أحدا ، ولا تغتاب عنده أحدا، وأن تدفع عنه إذا ذكر عندك بسوء، وأن تستر عيوبه، وتظهر مناقبه، ولا تجالس له عدوا، ولا تعادي له وليا، فإذا فعلت ذلك شهد لك ملائكة الله بأنك قصدته وتعلمت علمه لله جل اسمه لا للناس.^۱
حق استاد تو اين است كه به او احترام گذاری، محضرش را موقّر داری، با دقت به سخنانش گوش بسپاری، رويت به او باشد و به او توجه کنی، صدايت را بر صدای او بلندتر نكنی، هرگاه كسی از او سؤالی كند تو جواب ندهی بلكه بگذاری خودش جواب دهد، در محضر او با كسی سخن نگويی، در حضور او از كسی غيبت نكنی، اگر پيش تو از او بدگويی شود از وی دفاع كنی، عيب ‌هايش را بپوشانی، خوبي‌ها و صفات نيكش را آشكار سازی، با دشمن او همنشينی نكنی و با دوستش دشمنی نورزی. هر گاه اين كارها را كردی، فرشتگان خدا درباره‏ات گواهی دهند كه تو برای رضای خدای والانام ـ نه برای مردم ـ نزد آن استاد رفته‏ای و دانش او را فرا گرفته‏ای.

اين روايت بلند، به ما می‏فهماند که برای ايجاد و نگهداری ارتباط سالم علمی، بايد بسيار مراقب و هوشيار بود. اين مراقبت چنان جدی و لازم است که پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله شخص فراگيرنده و مرتبط با عالم را بنده