دانشمندان فرو می‏آورد، روز قيامت همراه با آن دسته از اصحابم می‏آيد كه خداوند دل‌هايشان را به تقوا آزموده است، و هيچ خيری در چاپلوسی و خود كوچك كردن نيست، جز آنچه در طلب دانش برای خدا باشد.^۱

نکته لطيف اين روايت آن است که بخشی از آیه در عبارت «امتحن اللّه‏ قلوبهم للتقوی» تضمين شده است. این به ما می‏فهماند که پايين آوردن صدا و رعايت ادب نزد عالمان نيز از مصداق‏های آيه شريفه است و همان اثر برکت‌آمیز را دارد. افزون بر اين، روايت امام سجاد علیه السلام که آن را به عنوان روايت جامع آداب ارتباط با دانشمندان می‏آوريم، به صورتی صريح و گویا، به بالا نبردن صدا نزد عالم دستور می‌دهد و اين دستور نيز با عبارت «وأن لا ترفع عليه صوتک» يادآور عبارت قرآنی «لا ترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی» در آيه قبل است و به گونه‏ای لطيف، به اين نکته اشاره دارد که رعايت آداب گفته‌شده در آیه، مختص پیامبر نیست، بلکه در حضور عالمان نيز لازم است. گفتنی است با بالا رفتن و پایین آمدن مقام عالم، رعایت این آداب لازم‌تر، و اثر رعایت نکردن آن نیز ناگوارتر می‌شود. برای نمونه و با استناد به آیه سوم سوره حجرات، رعايت نکردن این ادب در حضور شخصی مانند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، حبط و از ميان رفتن اعمال را در پی می‌آورد؛ ولی در حضور آموزگاری ساده، تنها تقبیح اجتماعی و نکوهش دیگران را در پی دارد. برای تکمیل بحث، بهتر است متن روايت امام سجاد علیه السلام را که بخشی از رساله مشهور حقوق ايشان است بیاوريم:

روح آيه فوق، ادب نگاه داشتن در حضور پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. همان گونه که دو آيه پيش و دو آيه پس از آن نيز رعايت آداب دیگر را در حضور پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر مسلمانان لازم می‏گرداند. اين دسته آيات هر آنچه را سوء ادب به شمار آيد و اجتماع آن را بی‏ادبی بشمرد، در مقابل پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله حرام و گاه موجب حبط اعمال می‏داند و در مقابل، رعايت هنجارها و آداب را زمينه مغفرت، آمرزش و پاداش بزرگ الهی می‏خواند. برخی مفسران، اين آيات را مختص پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله ندانسته‌اند، بلکه آن‌ها را توسعه داده و شامل افرادی در درجه پايين‏تر از پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله، مانند عالمان و دانشمندان و رهبران فکری و اخلاقی نيز دانسته‏اند. اين مفسّران، مسلمانان را موظف می‏دانند که در برابر اين گروه‏ها نیز آداب ارتباط را رعايت کنند.^۱ دست‌کم دو روايت، اين برداشت را تأييد می‏کند و عموميت آيه را نشان می‏دهد. حديث نخست از پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که می‏فرمايد:

مَن غَضَّ صَوتَهُ عِندَ العُلَماءِ جاءَ يَومَ القِيامَةِ مَعَ الَّذينَ امتَحَنَ اللّهُ قُلوبَهُم لِلتَّقوی مِن أصحابي، ولا خَيرَ فِي التَّمَلُّقِ والتَّواضُعِ إلّا ما كانَ فِي اللّهِ عز و جل في طَلَبِ العِلم‏؛ آنكه صدايش را نزد