171
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

به خودسازی فرمان دهد، سزاوارترين كسی است كه اطاعتش می‏كنی»؛ و یا: «طوبی لذي قلب سليم أطاع من يهديه، وتجنب من يرديه، وأصاب سبيل السلامة، ببصر من بصره، وطاعة هاد أمره؛۱ خوشا به حال كسی كه قلبی سليم دارد: از كسی كه هدايتش كند، پيروی می‏كند و از آن كس كه او را به تباهی كشاند، دوری می‏گزيند و با بينايی كسی كه به او بينايی می‏بخشد و با اطاعت از رهنمايی كه به او فرمان می‏دهد، به راه سلامت می‏رسد».

هر چند گفتار ما، پژوهش قرآنی است، جا دارد حديثی کوتاه اما پرمغز و نغز، از امام هادی علیه السلام را ذکر کنیم. ايشان می‏فرمايد: «مَن جَمَعَ لَكَ وُدَّهُ و رَأيَهُ فَاجمَعْ لَهُ طاعَتَكَ؛۲ هر كه دوستی و انديشه‏اش را در اختيار تو گذاشت، تو نيز اطاعتت را در اختيار او گذار». بنابراین، سر به فرمان اطاعت از کسی بايد نهاد که دوست حقيقی و خالص و ناب ماست. کسی که دل و سرش را برای ما می‏نهد و خالصانه با ما دوستی می‏ورزد و از وجودش ـ و نه به رنگ و لعاب و زبان ـ به ما محبت می‏کند، شايسته آن است که از او فرمان بريم و پيروی کنيم. خوشا به سعادت چنين جامعه‏ای که عاقلانش به تقوا فرمان دهند و عالمانش به اصلاح فرا بخوانند و دوستان هر کس، او را از پيروی هوا و هوس باز دارند و او نيز با دلی پاک و سالم، از سر عقل و حق‏پذيری، فرمان ببرد و همه عزم خويش را در اطاعت از چنين کسانی بگذارد. اين اجتماع زيبا، مانند کاروانی راهوار، با ديده عقل و نگاه بصيرت به پيش می‏رود و

1.. همان، ح۱۱۳۰۴.

2.. همان، ح۱۱۳۰۷.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
170

العاقل تغنم، اعص الجاهل تسلم۱؛ از خردمند اطاعت كن تا سود بری، به حرف نابخرد گوش مده تا سالم مانی» بسيار آسان می‏شود. اطاعت از عاقل، اطاعت از عقل و حکمت اوست که غنيمتی بزرگ به شمار می‏آيد.

می‌توان آيه ۴۲ سوره مريم را نیز تأييدی دیگر بر این سخن به شمار آورد، آنجا که حضرت ابراهيم علیه السلام می‏فرمايد: (يا أبَتِ إِنِّي قَدْ جاءَني‏ مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ يَأتِكَ فَاتَّبِعْني‏ أهْدِكَ صِراطاً سَوِيًّا)۲«ای پدر من، بی‏ترديد برای من دانشی [از جانب حق] آمده كه تو را نيامده؛ پس از من پيروی كن تا تو را به راهی راست هدايت كنم»؛ زیرا در تحلیل دقیقی که در کتاب علم و حکمت آمده است، علم عطاشده از جانب خداوند و به‌اصطلاح علم ناب و حقیقی، چیزی جز حکمت نیست. امام علی علیه السلام نیز سخنی درباره اطاعت از علم دارد که همسو با این آیات است. افزون بر این، بقيه سخنان آن امير بیان علیه السلام در‌اين‌باره نيز روشن، همسو با قرآن، و نور حقيقت از آن‌ها تابان است و دليل هريک همراهش است و به قول مولوی، آفتاب آمد دليل آفتاب. برای نمونه، امام علی علیه السلام به اطاعت از کسی که ما را به تقوا فرمان می‏دهد و از هوا و هوس باز می‏دارد، فرا خوانده که با توصیه‌ها و امرهای قرآنی به تقوای الهی همسوست. همچنین دستور قرآن به مبارزه با هوا و هوس و ستايش‏های متعدد از باتقوايان و نکوهش‏هایِ هواپرستان، آن را تأیید و تقویت می‌کند. گاه نیز دليل سخن امام علی علیه السلام در خود آن نهفته است؛ مانند آنجا که می‌فرماید: «من أمرك بإصلاح نفسك فهو أحق من تطيعه؛۳ كسی كه تو را

1.. ميزان الحکمة، ح۱۱۳۰۱.

2.. مریم: ۴۳.

3.. ميزان الحکمة، ح۱۱۳۰۸.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16999
صفحه از 228
پرینت  ارسال به