خداوند که اصلی‏ترين اطاعت است و تمام اطاعت‏های توصيه‌شده قرآن به او باز می‏گردد، در اينجا مطرح نمی‏شود، همان‌گونه که در بحث اطاعت نکردن، اطاعت از شيطان و هوا و هوس مطرح نمی‏شود.

۱. پيامبران

آيات فراوانی به پيروی از انبيای الهی فرمان داده‏اند. بيشترين توصيه قرآن به پيروی از پيامبران است و پس از فرمان به اطاعت الهی، نخستين فرمان به تبعيت و اطاعت از آن‌هاست.^۱ اين بدان معناست که اولين رابطه اجتماعی فرمان‏پذيری و پيروی، بايد ميان انسان‏ها و پيشوای دينی برقرار شود. اولين کسی که بايد اطاعت شود، پيامبران الهی هستند و بقيه اطاعت‏های اجتماعی بايد در طول آن باشد. معنای اين سخن آن است که ارتباط اجتماعی اطاعت، رابطه‏ای ساده نيست و آدمی نمی‏تواند زمام امور خود را به هر کسی بسپارد و به همان سادگی که با کسی همنشین و همسفر می‌شود، کسی را بيابد و از او فرمان ببرد. يک سوی رابطه اطاعت، خداوند است و تا او نفرموده و تأييد نکرده باشد، ما حق فرمان‏پذيری و پيروی نداريم. همه اطاعت‏ها بايد بر اساس فرمان الهی به گونه مستقيم يا غيرمستقيم باشد. آيه مشهور پنجاه و نهم سوره نساء همين معنا را می‏رساند و می‌فرماید: (يَا أيُّهَا الَّذِينَ أمَنُوا أطِيعُوا اللَّهَ وَأطِيعُوا الرَّسُولَ وَاُولِي الْأمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْأخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأحْسَنُ تَأوِيلًا)«ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد، از خدا اطاعت كنيد و از رسول و اولوالامر

برای دوستی موقت و همنشینی و همسفری گذرا، گاه از چند نفر سؤال می‏کنيم و مدتی از فرصت ‏گران‏بهای خويش را بر سر تحقیق آن می‏نهيم. گاه برای خريدن خانه، از احوال همسايه‏ها می‏پرسيم و برای آن مدتی بيشتر وقت می‏گذاريم و گاه برای همسری با کسی، روزها و هفته‏ها تحقيق می‏کنيم. اين‌ها همه نيکو، درست و لازم است؛ اما مگر دوستی موقت، چند روز به طول می‏انجامد؟ سفر زيارتی يا سياحتی چند هفته است؟ در يک خانه چند سال زندگی می‏کنيم و آيا عمر همسری، از عمر انسان بيشتر است؟ اما پيروی کردن و نکردن و از چه کسی فرمان بردن و نبردن، ممکن است افزون بر اثرگذاری در همه عمر اين‌جهانی ما، تمام حيات جاودانی و میليون‏ها سال زندگی جاوید ما را فرا گيرد. پيروی از انسانی حکيم و عاقل و فرهيخته و فرمان‏پذيری از افرادی پيشرو و دلسوز، رابطه اجتماعی ما را سامان می‏دهد و زندگی مادی ما را تنظيم می‏کند و هر چيز را بر سر جای خود قرار می‏دهد. همين رابطه می‏تواند در عالم معنا و برای هدايت به جهان غيب و ره بردن به ملکوت هستی رخ دهد. به گفته حافظ، طی اين مرحله، همراهی خضر را می‏طلبد و اگر خضر حکيم، راهنمای راه ظلمانی ما نباشد، ممکن است سر از ناکجاآباد و ترکستان درآوريم. قرآن کريم در بيش از پنجاه آيه در ده‌ها سوره، به مسئله اطاعت، فايده و معیار آن و کسانی که بايد از آن‌ها پيروی کرد، پرداخته و در بيش از ده‏ها آيه نيز به عصيان و اطاعت نکردن اشاره کرده است. قرآن کريم، هم از کسانی که بايد اطاعت کرد نام برده، و هم فوايد آن را برشمرده است.

گفتنی است از آنجا که مسئله و موضوع اصلی نوشتار، روابط اجتماعی است، ما به پيروی درون‌اجتماعی می‏پردازيم و اطاعت از