133
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

رسول‌الله صلی الله علیه و آله به گونه‌ای مطلق در‌این‌باره می‌فرماید: «لا تفحش في مجلسك لكي يحذروك بسوء خلقك، ولا تناج مع رجل وأنت مع آخر؛۱ در جايی كه نشسته‏ای، وقاحت به خرج نده تا مردم به دليل اخلاق بدت از تو حذر كنند و وقتی كسی كنار تو نشسته است با ديگری درگوشی سخن مگو». امام صادق علیه السلام در‌اين‌باره به پيروی از پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: «إذا كان القوم ثلاثة فلا يتناجی منهم اثنان دون صاحبهما، فإن ذلك [ م‍ ] ما يحزنه ويؤذيه؛۲ هرگاه جمع سه‌نفره‏ای بود، نبايد دو نفرشان جدا از دوستشان با هم درگوشی صحبت كنند؛ زيرا اين كار مايه ناراحتی و آزار او می‏شود».

گفتنی است آداب ديگر مجلس نيز قابل توجه است؛ مانند آنکه در اوصاف پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله آورده‏اند که هيچ‌گاه ديده نشد که پایش را در جلوی همنشين خود دراز کند، اما چون بحث ما گونه‌ای بحث تفسيری و نه حديثي است، تنها به اين سخن امام سجاد علیه السلام اکتفا می‏کنيم و به اين بحث می‌پردازیم که با چه کسانی همنشينی کنيم و اين ارتباط کوتاه‌مدت را با چه کسانی برقرار کنيم و در چه مجالسی شرکت جسته و در چه مجالسی شرکت نکنيم. سخن امام سجاد علیه السلام چنين است:

أما حق جليسك: فأن تلين له جانبك، وتنصفه في مجازاة اللفظ، ولا تقوم من مجلسك إلا بإذنه، ومن يجلس إليك يجوز له القيام عنك بغير إذنك، وتنسي زلاته، وتحفظ خيراته، ولا تسمعه إلا خيرا؛۳

1.. ميزان الحکمة، ح۲۳۷۰.

2.. همان، ‌ح۲۰۰۳۱.

3.. همان، ح۲۴۲۲.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
132

آن‌هاست و هيچ پنج كس نباشند مگر آنكه خداوند ششمينِ آن‌هاست. و نه كمتر از اين - هر جا كه باشند - و نه بيشتر از اين، مگر آنكه خدا با آن‌هاست. سپس همه را در روز قيامت به كارهايی كه كرده‌اند، آگاه می‌كند؛ زيرا خدا بر همه چيز آگاه است.
آيا به آن‌ها كه از نجوا منع شده بودند نگریستی كه كاری را كه از آن منع شده بودند از سر گرفتند و باز هم برای گناه و دشمنی و نافرمانی از پيامبر با هم نجوا می‌كنند؟ و چون نزد تو می‌آيند، به گونه‌ای تو را سلام می‌دهند كه خدا تو را بدان گونه سلام نگفته است، و در دل می‌گويند: چرا خدا ما را بدانچه می‌گوييم عذاب نمی‌كند؟ جهنم برايشان كافی است. بدان داخل می‌شوند، و اين بد سرانجامی است.
ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد، اگر با يكديگر نجوا می‌كنيد، در باب گناه و دشمنی و نافرمانی از پيامبر نجوا مكنيد، بلكه در باب نيكی و پرهيزگاری نجوا كنيد. از آن خدايی كه همگان نزد او گرد می‌آييد بترسيد. بی‌گمان نجوا كردن، كار شيطان است كه می‌خواهد مؤمنان را محزون كند و حال آنكه هيچ زيانی، جز به فرمان خداوند، به آن‌ها نمی‌رساند. و مؤمنان بايد بر خدا توكل كنند».

در این آیات فقط نجوايی مجاز دانسته شده است که دربردارنده تقوا و نيکی باشد، نه آنکه افراد، مانند يهوديان و منافقان کوردل صدر اسلام در نجواهای خود از گناه و تجاوز و نافرمانی سخن بگويند. گفتنی است سخن گفتنِ درگوشی، حتی اگر به خير و نيکی و تقوا باشد، در مجلس‏های کوچک و کم‌تعداد، سوء ظن افراد دیگر را برمی‏انگيزد و گاه آن‌ها را اندوهناک و انديشناک می‏کند.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16973
صفحه از 228
پرینت  ارسال به