بگرياند، باز سزاوار اطاعت است و بی‏هيچ ترديد، بهتر از دوستی است که تنها در ظاهر دوست ماست و ما را می‏خنداند، ولی در دل به سبب کلاهی که بر سر ما نهاده و فريبی که داده، به ما می‏خندد. درباره اين حالت اخير، امام باقر علیه السلام می‏فرمايد: «اتبع من يبكيك وهو لك ناصح ولا تتبع من يضحكك وهو لك غاش؛^۱ از كسی كه تو را می‏گرياند اما خيرخواه توست پيروی كن و از كسی كه تو را می‏خنداند اما با تو روراست نيست پيروی مكن».

اگر کسی بتواند دوست و دشمن حقيقی خود را بشناسد و دوست ظاهری و دشمن واقعی را از خيرخواه حقيقی تشخيص دهد، آنگاه بايد بيشترين دوستی‏اش را نثار دوست دلسوز و شفيق خيرخواهش کند، نه آنکه در برابرش موضع بگيرد و لجبازی کند. روايات متعددی به پذيرش نصيحت فرمان داده و قبول‌کننده نصيحت هدايتگران را خوشبخت و سعادتمند دانسته است. اين روايات نصيحت را مايه بصيرت و افزايش بينش شخص دانسته و به عمل به مقتضای آن دستور داده‏اند.^۲ روايتی زيبا در نهج البلاغه، نصيحت را همچون هديه‏ای دانسته که نصيحت‌کننده، آن را برای نصيحت‌شونده به ارمغان می‏آورد. متن سخن شیوای امام علی علیه السلام چنین است: «اسمعوا النصيحة ممن أهداها إليكم، واعقلوها علی أنفسكم؛ نصيحت (ارشاد) را از كسی كه آن را به شما هديه می‏كند بشنويد و آن را با جان و دل بپذيريد».

تشبیه نهفته در این سخن بلیغ، فرمان به پذيرش نصیحت است؛ زيرا پذيرش هديه مؤمن لازم است و اگر نپذيرفتن آن موجب آزار و توهين

فلا تعبأ بشئ من أمره علی حال؛^۱ و حقّ كسی كه نصيحت می‏كند اين است كه در برابرش فروتن و ملايم باشی و به سخنش گوش بسپاری؛ اگر سخنی به صواب گفت، خداوند عزّ و جلّ را سپاس گويی و اگر نادرست گفت، با او مهربان باشی و [به داشتن سوء نيّت‏] متّهمش نگردانی و با اينكه می‏دانی خطا می‏كند، بدان مؤاخذه‏اش نكنی، مگر اينكه درخور اتهام و بدگمانی باشد. در اين صورت به‌هيچ‌وجه به سخنان او اعتنا مكن.

نصيحت‌شونده بايد بداند که نصيحت‌کننده، خيرخواه اوست. او از سر دلسوزی و نيکی، به فرجام کارش نگريسته و برای رساندن او به مقصدش، تلاش کرده است. او برای جبران کاستی‏ها و تقويت قوّت‏های دوست و آشنایش، پا به ميدان نهاده است. ازاين‌رو بايد اطاعتش کرد و از نافرمانی‏اش پرهیخت. نصيحت‌کننده‏ای که نه از سر سود و زيان شخصی، بلکه از سر شفقت و مهربانی و کرامت، بزرگوارانه به ما روی آورده، خيرخواهی خويش را نثار ما می‏کند، به بهبود حال ما می‏انديشد و خواستار سامان يافتن کار و شخصيت ماست؛ از‌اين‌رو سزامندترين شخص به اطاعت و فرمان‏برداری است. فرض اين است که ما او را می‏شناسيم و می‏دانيم که به زيان ما عمل نمی‏کند. او خيانتکاری نيست که راست را دروغ و چاه را راه و زيان را سود نشان دهد؛ او سخن‌چينی نيست که بخواهد در جامه نصيحت‏گری و پرهيز دادن ما از دوستی و رفاقت با کسی، فردی را نزد ما تباه کند، بلکه او انسانی شريف و کريم و خيرخواه است. در اين صورت او هر چند تلخ سخن بگويد و ما را