119
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

منسوب به امام علی علیه السلام: «كيف ينتفع بالنصيحة من يلتذ بالفضيحة؛۱ چگونه از نصيحت سود برد كسی كه از فضيحت لذّت می‏برد؟».

ما نبايد به نصيحت شدن کسی دل ببنديم که عقلش را کنار نهاده و زمام جهالتش را رها کرده و در عرصه خوديت و نفسانيت خويش جولان می‏دهد. چنین شخصی از خیرخواهی پیامبران الهی نیز سودی نمی‌برد تا چه رسد به ما که نه استقامت نوح علیه السلام داریم و نه بردباری ابراهیم علیه السلام.

حال می‌پرسیم: رویارویی درست و عاقلانه و منطقی در برابر نصیحت دیگران چیست؟ شاید بتوان آیات بیان‌کننده پذیرش حق از سوی پیروان پیامبران را در پاسخ به خیرخواهی و دعوت صادقانه و خالصانه آن‌ها، مصداق‌هایی روشن از نصیحت‌پذیری عاقلانه دانست که با هدایت ایشان به راه راست زندگی، زمینه سعادت اخروی و جاوید ایشان را فراهم آوردند و گاه به رفاه و اصلاح وضعیت دنیایی و اجتماعی آن‌ها نیز انجامید.۲ قرآن به مثابه کتابی اساسی، به کلیات و گاه جزئیاتی مرتبط اشاره کرده است و پیشوایان دین نیز دستورالعمل‌هایی کارگشا ارائه داده‌اند. امام سجاد علیه السلام در رساله بسيار ارزشمند حقوق
در‌اين‌باره می‏فرمايد:

وحق الناصح أن تلين له جناحك وتصغي إليه بسمعك، فإن أتی الصواب حمدت الله عز وجل، وإن لم يوافق رحمته، ولم تتهمه وعلمت أنه أخطأ، ولم تؤاخذه بذلك إلا أن يكون مستحقا للتهمة

1.. میزان الحکمة، ح۲۰۲۱۷.

2.. ر.ک: اعراف: ۹۳ ـ ۹۶.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
118

شایان ذکر است که باید از تكرار و فراوانی نصيحت پرهيخت؛ زيرا به گفته امام زين‌العابدين علیه السلام: «كثرة النصح يدعو إلی التهمة؛ فراوانی نصیحت به تهمت می-کشد».۱

برخورد با نصيحت و خيرخواهی

آنچه تاکنون گفته شد، به اين سوی رابطه نظر داشت؛ به اینکه در رابطه عميق خيرخواهی، خيرخواه چه وظيفه‏ای بر دوش دارد و چگونه بايد نصيحت کند؛ امانت در نصيحت و خيرخواهی به چه معناست و فرد به چه شکل خيرخواهی‏اش را ارائه دهد. اما آن سوی رابطه نيز مهم است. اگر بخواهيم اين پيوند اجتماعی، مستحکم و استوار بماند يا حتی درست شکل بگيرد و از آغاز، به گونه‏ای منطقی و درست پايه‏گذاری شود، به چگونگی برخورد نصيحت‌شونده نيز بايد پرداخت. اگر نصيحت‌شونده، گرفتار توهّم‏ها، بدبينی‏ها و گناه و ناسپاسی و عصيان و لجبازی است، نمی‏توان به تأثير نصيحت چندان اميد بست، بلکه مانند حضرت نوح علیه السلام بايد پس از صدها سال دعوت و خيرخواهی چنين گفت: (وَ لا يَنفَعُکمْ نُصْحِی إِنْ أرَدتُّ أنْ أنصَحَ لَکمْ إِن کانَ اللَّهُ يُرِيدُ أن يُغْوِيَکمْ هُوَ رَبُّکمْ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ)۲«اگر خدا خواسته باشد كه گمراهتان سازد و من بخواهم شما را اندرز دهم، اندرزم سودی نمی‌بخشد. اوست پروردگار شما و همه به او باز می‌گرديد».

همچنین اگر روح کسی به بدی خو گرفت و شیوه زندگی‌اش را بر زشتی و رسوایی بنا نهاد، نمی‌تواند از نصیحت سودی ببرد. به تعبیری

1.. نزهة الناظر، ص۹۳، ح۲۰.

2.. هود: ۳۴.

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16835
صفحه از 228
پرینت  ارسال به