به گفته علامه طباطبايی^۱ این بدان معناست که شخص درگذرنده از خطای دیگران، اقتدا به خداوند عفوکننده قادر کرده است. يعنی انسانی که کار نازيبای ديگران را پرده‌پوشی می‏کند و از ستمی که بر وی رفته، سخن به ميان نمی‏آورد و آبروی بدکار را ميان مردم نگاه می‏دارد و از بين نمی‏برد و صدا به تظلّم و حق‌خواهی و افشاگری برنمی‏آورد و بدی را با بدی پاسخ نمی‏گويد، صفتی خدايی يافته و همانند خداوند، با وجود توانايی و قدرت مقابله‌به‌مثل و انتقام‏گيری، گذشت می‏کند، و با آنکه می‏تواند و حق دارد که در پی استيفای حقوق خود باشد، بزرگوارانه و خداگونه چشم‏پوشی می‏کند. چنين کسی به‌ظاهر ممکن است چيزی از دست داده باشد و مال برده‌شده و حق ربوده‌شده خود را باز پس نگرفته باشد، اما اجری را به انتظار نشسته که تنها خداوند از عهده اعطای آن برمی‏آيد. حديث ذيل از پيامبر خدا صلی الله علیه و آله در جهت سفارش قرآنی، بشارتی اين‌گونه را بيان فرموده است:

إذا عَنَّت لَكُم غَضبَةٌ فَادرَؤوها بِالعَفوِ؛ إنَّهُ يُنادي مُنادٍ
يَومَ القِيامَةِ: مَن كانَ لَهُ عَلَی اللّهِ أجرٌ فَلْيَقُمْ، فَلا يَقومُ إلّا العافُونَ، ألَم تَسمَعوا قَولَهُ تَعالی: (فَمَن عَفا و أصلَحَ فَأجرُهُ عَلَی اللّهِ)^۲؛^۳هر گاه خشمی برای شما پيش آمد، با عفو و گذشت آن را از خود دور كنيد؛ زيرا در روز رستاخيز آوازدهنده‏ای جار می‏زند: هر كه به گردن خدا مزدی دارد، برخيزد. و كسی جز

تلافی‌جويانه من، موجب می‏شود که همين نفرت و کينه در آن سوی رابطه پديد آيد و رابطه از آن سو قطع شود، اگر پيش‌تر و در فاصله جرم و خطا تا انتقام از سوی کسی که بر او ستم رفته است، قطع نشده باشد.

پاداش گذشت

اکنون وضعيت و حالت عفو و گذشت را بررسی کنيم. کسی که از ابتدا می‏بخشد و به انديشه انتقام در لاک خود فرو نمی‏رود و همّ و غمّش تلافی نمی‏شود، به خود چنين می‏گويد که خطا همزاد انسان است و گناه فقط از معصوم صادر نمی‏شود. همه انسان‏ها در برخی مواقع پا از جاده مستقيم هدایت بيرون می‏نهند و در برخی زمان‏ها فريب شيطان را می‏خورند؛ و مگر همه ما اين گونه نيستيم؟ اگر ما نيز خطاکاريم، آيا از خداوند انتظار عفو و گذشت نداريم؟ آيا ما در زندگی به سوی جايی نمی‏رويم که يک‌يک اعمال ما را بررسی، و خوب و بدش را از هم جدا می‏کنند؟ آيا انتظار ما مجازات و کيفر ديدن برای خطاها و زشتکاری‏هايمان است، يا به عفو و رحمت الهی اميد بسته‏ايم؟ اگر چنين است، چرا ما نيز عفو نکنيم؟ و اگر ما عفو نمی‏کنيم، چرا چنين انتظاری از ديگران و از خداوند داريم؟ آيا اين پُرتوقعی نيست و آيا مقتضای عدالت و انصاف است؟ جالب توجه آنکه خداوند، در آيه ۱۴۹ سوره نساء می‏فرمايد: (إِن تُبْدُوا خَيْرًا أوْ تُخْفُوهُ أوْ تَعْفُوا عَن سُوءٍ فَإِنَّ اللَّهَ کانَ عَفُوًّا قَدِيرًا)«اگر نيکي‌ها را آشکار يا مخفی سازيد، و از بدي‌ها گذشت کنید، خداوند بخشنده و تواناست [و با اينکه قادر بر انتقام است، عفو و گذشت می‏کند]».