شیطان، به وسیله‌ای برای بر زمین کوبیدمان مبدل می‌شود. آنچه می‌تواند بستر ارتباط را پاکیزه نگاه دارد، اراده، تحمل سختی و توکل الهی است. یوسف و موسی علیه السلام، دو جوان ازدواج‌ناکرده و در مرحله پيش از پيامبری، به چنين ارتباطی گرفتار می‏آيند و به عنایت الهی می‌رهند. زلیخا بستر ارتباط را می‌آراید، یوسف را به بردگی و مهرش را به دل می‌گیرد و اندک‌اندک باب مراوده با او را می‌گشاید، اما یوسف به پاکی رابطه می‌اندیشد و پا از وظایف کاری فراتر نمی‌نهد و جز به خدا نمی‌اندیشد و با پناه جستن به خدا، از دام ملکه مصر می‌رهد و زندان را می‌پذیرد، اما ارتباط آلوده را نه.^۱

موسی علیه السلام نیز به گونه‌ای دیگر، پاکی رابطه را فراز آورده است، اما نه در آزمونی به دشواری یوسف علیه السلام. دو دختر جوان در كنار چاه آب، مظلومانه ايستاده‏اند. پدر، پير است و دختران، چوپان گله. گوسفندان، تشنه‏اند و كناره چاه، پر از ازدحام شبان‏ها. به‌زحمت، گله تشنه را نگاه داشته‏اند تا در كشاكش آب كشيدن، با مردان، تماسی نيابند. منتظرند تا همه بروند و آنگاه، از چاه آب كشند. موسی، جوانی غيور و قوی، احترامی از سوی مردان نمی‏بيند و دل به حال دختران می‏سوزاند. پيش می‏آيد و با دستان نيرومندش، همه آن گله را سيراب می‏كند و بی هيچ چشمداشتی به سايه‏ای پناه می‏برد، گرسنه و تشنه. اندكی بعد، دختران چوپان را می‏بيند كه با وقار و شرم كامل، بر خاك‏های بيابان سينا گام می‏نهند و پيش می‏آيند. آنان، پيام شعيب علیه السلام را ابلاغ می‏كنند:

ـ به نزد من بيا تا پاداش كارت را بدهم.

كسی را كه خيرخواهانه از آن‌ها ايرادی می‏گرفت، بهترين دوست خود می‏شمردند و انتقاد او را هديه‏ای برای خود می‏دانستند (با آنكه عيب ، از ساحت امامان، دور است). اما ما چگونه‌ایم؟ گاه همه وجودمان از عيب ، انباشته شده و ديده خودپسندمان، آن را نمی‏بيند. دوست است كه چون بزرگی و پاكی ما را می‏خواهد، لب می‏گشايد و ما را در خلوت درون به فكر فرو می‏برد و گاه به گريه می‏اندازد و وامدار خود می‏سازد و نام خود را برای هميشه در خاطرمان ثبت می‏كند؛ چرا كه دوستی را كه با او خنديده‏ایم، از ياد خواهیم برد، اما اين دوست را هرگز.^۱ ديده تيزبين دوست است كه می‏تواند پرده غفلت ديدگان ما را بدرد و به كژی‏های جان ما آگاهی يابد و از ما بخواهد كه آن‌ها را برطرف سازيم.

دوست، آيينه دوست است، و آينه شكستن خطاست. انتقاد ديگران، داروی تلخی در دهان ماست و نصيحت دوست، سوزنی برای بادكنك غفلت ما. ازاين‌روست كه امام سجاد علیه السلام حقّ منتقد را تواضع ما در برابر او و گوش‌سپاری ما به سخن او و سپس انديشيدن به انتقاد او می‏داند، تا اگر درست بود بپذيريم و تشكر كنيم و او را خيرخواه خود بدانيم و اگر نادرست بود، آن را به كناری بنهيم و باز هم سپاس‌گزار او باشيم.^۲

اصل دهم: پاکی ارتباط

ما انسان‏های عادی، پای در خاك داريم و نشان از افلاك. گاه پای خاكی ما در پی چشمان غبارگرفته می‏رود و ما را بر زمين می‏كوبد. ارتباطی که بستر رشد ما باید باشد، به هوا و هوس آلوده می‌گردد و با دخالت