123
روابط اجتماعی از نگاه قرآن

بالحق، ويعطي الحق من نفسه، ويرضی للناس ما يرضاه لنفسه، ولا يعتدي علی أحد؛۱ نشانه شخص خيرخواه چهار چيز است: به‌حق قضاوت می‏كند و از خود به ديگران حق می‏دهد، برای مردم همان می‏پسندد كه برای خود می‏پسندد و به [حقّ‏] هيچ كس دست‌درازی نمی‏كند».

به سخن ديگر، نصيحت از ديدگاه متون دينی، خيرخواهی پاک و ناب و خالصانه‏ای است که تنها از عاقلان و خردمندان بزرگوار برمی‏خيزد، نه از انسان‏های کم‏مايه يا حسود و خودنما که از نصيحت کردن، سود نصيحت‌شونده را نمی‏جويند، بلکه ارائه خویش و بزرگ نشان دادن خود را می‏طلبند. آنان نه سخن‌چينانی هستند که به قصد غيبت و سعايت ديگران، فردی را نزد کسی بد و نابکار نشان دهند و نه خواهان فخرفروشی و کوچک کردن نصيحت‌شونده‏اند؛ ازاين‌رو سود و زيان آن سوی رابطه را می‏بينند؛ نه نفع و ضرر خود را. در اين حالت اگر خيرخواهی به زيان شخص مقابل می‏انجامد، از ادای آن خودداری می‏کند، حتی اگر به سود خودشان منتهی شود و در جايی که خيرخواهی به زيان خودشان، اما به سود واقعی شخص نصيحت‌شونده بينجامد، به آن اقدام می‏کنند. اين سيره همه پيامبران الهی است و قرآن نيز برخی از آن‌ها را فراز آورده است.

1.. تحف‌العقول، ص۲۰.


روابط اجتماعی از نگاه قرآن
122

به مؤمن شود و هيچ محذوری در ميان نباشد، واجب شرعی می‌شود. نتيجه آنکه وظيفه نصيحت‌شونده، پذيرش نصيحت با دل و جان، و عمل به آن است.

نکته

برخی روان‌شناسان و آگاهان به مهارت‏های روابط اجتماعی، از نصيحت‏گری منع کرده‏اند. این برخورد، گاه با جريان‏های اجتماعی نيز تقويت می‏شود. اين عالمان، نصيحت را کاری غيرمفيد و يا حداقل کم‏ثمر می‏دانند و برخی از آن‌ها، نصيحت را گونه‏ای توهين به عقل نصيحت‌شونده می‏خوانند. شايد بتوان اين سخن را در برخی نصيحت‏ها درست دانست، اما به‌طور‌کلی و عمومی، سخن صحيحی نيست. به گمان نگارنده، اين رد و انتقاد، بيشتر متوجه شیوه نصیحت است و درواقع به نصيحت‌های ناموفق بازمی‏گردد. هرگاه نصيحت‌کننده نتواند ظرفيت، عملکرد و چگونگی رفتار شخص ديگر را خوب دريابد و بی‏مقدمه و بدون مطالعه، کار او را تخطئه کند و به نصیحت روی آورد و از آن نیز به اندرزی زبانی و ساده بسنده کند، نمی‌توان انتظار اثرگذاری داشت. درحالی‌که نصيحت، به اندرز و پند منحصر نيست و گستره وسيعی از عملکرد انسان را در‌بر می‏گيرد و گاه کافی است که فرد از کارهای نازيبا و نادرست بپرهيزد و خويشتنداری را در عمل و نه در زبان، الگوی عمل ‏ديگران کند و خيرخواهی‌اش را اين‌گونه نشان دهد. افزون بر اين از ديدگاه قرآن، همه پيامبران نصيحت‌کننده‏اند و از ديدگاه پيامبر اسلام نصيحت‌کننده، نشانه‏هايی دارد که مانع از انحراف نصیحت و ناکارآمدی آن می‌شود. پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‏فرمايد: «أما علامة الناصح فأربعة: يقضي

  • نام منبع :
    روابط اجتماعی از نگاه قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 17238
صفحه از 228
پرینت  ارسال به