صیغه امر است که دلالت بر وجوب دارد. پس استدلال و نظر واجب است. همچنین وقتی آیه (إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ)۱ نازل شد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
۰.ويلٌ لِمَن لاکها بين لحيتيه۲ و لم يتفکّر فيها.۳
۰.وای بر کسی که آن (قرآن) را تنها بر زبانش جاری سازد و در آن نیندیشد.
در این روایت، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر ترک نظر و استدلال توعید نموده است. وقتی بر ترک کاری وعده عذاب داده شود، بدین معنا است که انجام دادن آن کار، واجب است. پس استدلال و نظر کردن واجب است.۴
۲. اجماع
با بررسی آرا و افکار اندیشمندان اسلامی، میبینیم که به اجماع، معرفت اﷲ را واجب می‌دانند و چنین وجوبی نیز بدون نظر به دست نمیآید؛ زیرا معرفت اﷲ بدیهی نیست، بلکه کسبی است. در این صورت، یا باید استدلال نمود و یا تقلید. تقلید در اعتقادات امری قبیح است، پس تنها راه رسیدن به معرفت الله، نظر و استدلال کردن است و هر آنچه واجب به آن نیازمند باشد به گونه‌ای که بدون آن نتوان واجب را محقّق کرد، واجب خواهد شد. در نتیجه، نظر و استدلال از باب این‌که معرفت اﷲ بدون آن به دست نمیآید، واجب است.۵
دقّت در ادلّه فوق نشان میدهد که نظر و استدلال، مقدّمه برای رسیدن به معرفت اﷲ و تنها راه رسیدن به آن است. در اعتقادات، واجبات متعدّدی وجود
1.. ﴿همانا در آفرینش آسمان و زمین و آمد و شد شب و روز، نشانه‌هایی است برای خردورزان﴾. آل عمران: آیۀ ۱۹۰.
2.. در برخی از نقل‌های این روایت، به جای «بین لحیتیها»، تعبیر «بین فکّیها» آمده است که به نظر، دقیق‌تر می‌رسد (ویراستار).
3.. مجلسی، مرآة العقول: ج۲ ص۲۲۹؛ مجلسى، بحار الأنوار: ج۶۶ ص۳۵۰.
4.. آمدى، أبکار الأفکار فی أصول الدين: ج۱ ص۱۵۵.
5.. آمدى، أبکار الأفکار فی أصول الدين: ج۱ ص۱۵۶؛ جوينى، الشامل فی أصول الدين: ص۲۰ ـ ۲۱.
