377
روش‌شناسی استنباط در علم کلام

کسانى که ایمان آورند و نیکوکارى کنند، بیمى بر آنان نیست و اندوهگین نخواهند شد.

به همین جهت، در برخی از منابع برای تذکّر مؤمنان به معرفت الله، به رعایت تقوا و عمل صالح دستور داده شده و به برخی شروط پذیرش عمل صالح ـ مثل پذیرش ولایت اهل بیت علیهم السلام ـ اشاره شده است. این روایات در واقع، توصیه به رعایت تقوا و مراعات ولایت اهل بیت علیهم السلام می‏نمایند تا بدین وسیله، از مسیر حق منحرف نشوند و از معرفت خداوند غافل نگردند و سعادت را با شقاوت تعویض نکنند.۱

نکته

همان طور که در ادلّه وجود فطرت اشاره شد، آیات قرآنی و روایات اهل‌بیت علیهم السلام مهم‌ترین ادلّه اثباتگر وجود فطرت و معرفت فطری در انسان است. ظاهر این ادلّه، مؤیّد همان دیدگاه سوم از دیدگاه‌های مختلف درباره معرفت فطری است که بدان‌ها اشاره شد. ظاهر این نصوص تأیید می‏کند که انسان در دوره‏ای قبل از دنیا به نام عالم ذرّ، معرفت به خداوند پیدا کرده است و خداوند خودش را به انسان در این عالم و نشئه نمایانده است و انسان با همین معرفت به خداوند، خلق شده و پا به عرصه دنیا گذاشته است؛ هرچند به دلایلی، آن را فراموش کرده و وحی باید آن را به یاد انسان بیاورد.

وجود برخی از ابهام‏ها موجب شده است که بسیاری از متفکّران مثل شیخ مفید و سیّد مرتضی و معاصرانی مثل علامه طباطبایی، با روی‌گردانی از این ظاهر، معانی دیگری همچون قول دوم و یا چهارم از اقوال ذکر شده در معرفت فطری به خداوند را مطرح سازند. در ادامه، به برخی از این اشکالات اشاره می‏کنیم و در ارائه راه حل برای این اشکالات می‌کوشیم.

1.. کلينى، الکافی: ج۱ ص۱۸۱ ـ ۱۸۳.


روش‌شناسی استنباط در علم کلام
376

هرگاه میوه‏اى از آن روزىِ ایشان شود، مى‏گویند: «این، همان است که پیش از این [نیز] روزىِ ما بوده». و مانند آن [نعمت‌ها] براى آن‌ها آورده شود و در آن جا همسرانى پاکیزه خواهند داشت و در آن جا جاودانه بمانند.

و در آیه دیگر می‌فرماید:

(التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اﷲ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنینَ).۱

[آن مؤمنان،] همان توبه‏کنندگان، پرستندگان، سپاس‌گزاران، روزه‏داران، رکوع‏کنندگان، سجده‌کنندگان، وادارندگان به کارهاى پسندیده، بازدارندگان از کارهاى ناپسند و پاسداران مقرّرات خدایند. و مؤمنان را بشارت ده.

نیز در این دو آیه، به مأموریت پیامبران و هدف از ارسال آنان، این‌گونه اشاره می‌فرماید:

(رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ لِئَلاَّ یکُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اﷲ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ کانَ اﷲ عَزیزاً حَکیما).۲

پیامبرانى که بشارتگر و هشداردهنده بودند تا براى مردم، پس از [فرستادنِ‏] پیامبران، در مقابل خدا [بهانه و] حجّتى نباشد، و خدا توانا و حکیم است.

(وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلینَ إِلاَّ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ).۳

و ما پیامبران [ِ خود] را جز بشارتگر و هشداردهنده نمى‏فرستیم، پس

1.. توبه: آیۀ ۱۱۲.

2.. نساء: آیۀ ۱۶۵.

3.. انعام: آیۀ ۴۸.

  • نام منبع :
    روش‌شناسی استنباط در علم کلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی نصرتیان اهور
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 23624
صفحه از 435
پرینت  ارسال به