میتوان یافت؟ بله، این حالت برای عقل بالقوّه است و حالت بالفعل عقل، مشوب به افکار مادّی و احساسات خاکی است؛ پس مستقلّاً و بدون تأیید الهی توان ره‌یابی به سعادت را ندارد. به همین جهت، اقوام جاهل و گروههای مختلف، با وجود برخورداری از عقل، گم‌راه میشوند. افزون بر این‌که اگر کمال انسان فقط دنیوی بود، شايد اکتفا به عقل معنا داشت؛ ولی کمالات معنوی که موجب سعادت دنیا و آخرت است، جز از راه مبادی آسمانی دستيافتنی نيست.۱
با توجّه به همین مبنا است که شیخ مفید معتقد است عقل، نیازمند وحی و انبیا است تا کیفیت استدلال را از آنان بياموزد؛ از روز نخست تا اکنون.۲
روشهای اثارهگری
گفتيم که انسان در رونمايی از گنجینهها و دفینههای عقل خود، نیازمند اثارهگران است. اکنون باید پرسید: اثارهگری عقل چگونه است؟ انبیا برای اظهار سرمايههای مخفی در اعماق وجود انسان، چه کردهاند؟ چگونه میتوان عقل را اثاره کرد؟
وحی برای اثاره عقول، از روشها و شيوههای گوناگون استفاده میکند. شماری از روشهای وحيانی برای احيای عقول و شکوفايی دلها به اين شرح است:
۱. رشد علم
وحی، گاه زمینههای رشد علم را فراهم میکند و بدین طریق، باعث رشد و شکوفایی عقل می‌شود. برای اين کار، روشهای گوناگونی را به کار میگيرد؛ از جمله:
روش اوّل: ارائه صغری برای کبریات عقلی. انسان از یک مجموعه ادراکات فطری بهرهمند است و برخی از معارف در نهاد وی به ودیعت نهاده شده است.
