در جای دیگر، وظیفه همه رسولان را منحصر در بشارت و انذار دانسته است.^۱ بنا بر نظر گروهی از مفسّران، آیه ۵۶ سوره مبارکه فرقان که می‌فرماید: (وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا بَشِيرًا وَنَذِيرًا)^۲ نیز برای تسلیت و دلداری پیامبر خدا صلی الله علیه و اله وارد شده است؛^۳ زیرا ناظر به آیه قبل از آن است که از کافرانی که در کفرورزی و عبادت غیر خدا، پشتیبان و کمک‌کار یک‌دیگر هستند، خبر داده است.^۴

تا این‌جا جنبه اثباتیِ شعاع مأموریت رسالت، بیان شد؛ اما در آیات دیگر، با نفی وظایفی فراتر از وظیفه «ابلاغ» مانند: «وکالت»، «حفاظت» و «هدایت»، جنبه سلبیِ حدّ و مرز این مأموریت خطیر نیز مشخص شده است. در آیات فراوانی بر نفی وکالت پیامبر صلی الله علیه و اله از طرف مردم، تصریح شده است.^۵ مثلاً در آیه زیر، وکالت ایشان نسبت به هدایت و ضلالت افراد، منتفی دانسته شده است:

(إِنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدَى فَلِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ.^۶

ما این کتاب را برای مردم به حق بر تو نازل کردیم. پس هر کس هدایت را پذیرد، به نفع خود اوست و هر کس گم‌راهی را برگزیند، تنها به زیان خود گمراه می‌گردد و تو مأمور اجبار آنها به هدایت نیستی).

منظور از «وکیل» در این موارد، کسی است که مسئول هدایت عملی و ضامن دیگران بوده، و امر آنان به او واگذار شده تا مسئول تدبیر شئون آنان باشد.^۷ با نفی چنین وکالتی اعلام می‌شود که هر کس خود باید تصمیم نهایی را در مورد قبول و یا ردّ حقیقت بگیرد، حال اگر هدایت یافت، نفع هدایتش عاید خودش می‌شود و

توجّه، موجب حصول اطمینان از ادای رسالت است. پس دیگر مشکل ایمان نیاوردن مردم را از ناحیه خود و دینی که به دعوتش مأمور شده است، نمی‌داند و برای ایمان آوردن برخی کافران، حرص بی مورد نخواهد داشت؛ بلکه تنها به انذار و تبلیغ می‌پردازد و حتّی منتظر اثر و نتیجه تبلیغ هم نخواهد ماند!^۱

این توجّه‌دهی و یادآوری، به دو شکل وارد شده است. یک‌بار با تأکید بر شئون مختلف وظیفه اصلی رسول، یعنی «تبلیغ»، «تبشیر»، «انذار» و «تذکّر» جنبه اثباتی رسالت روشن شده است؛ و بار دیگر با نفی وظایف زاید بر آن تکلیف اصلی، جنبه سلبی این مأموریت مشخص شده است. در سوره مبارک رعد خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در حالی که از ایمان نیاوردن مردم، آزرده‌خاطر شده بود و در انتظار تحقّق وعده‌های خدا مبنی بر عذاب کافران و پیروزی مؤمنان بود، می‌فرماید:

(وَإِن مَّا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلاَغُ وَعَلَيْنَا الْحِسَابُ.^۲

و اگر پاره‌ای از مجازات‌ها را که به آنها وعده می‌دهیم به تو نشان دهیم، یا [پیش از فرا رسیدن این مجازات‌ها] تو را بمیرانیم، در هر حال، تو فقط مأمور ابلاغ هستی و حساب [آنها] بر ماست).

در این آیه، وظیفه پیامبر با کلمه «إنّما» منحصر در تبلیغ دانسته شده است. این انحصار در آیه ۹۹ سوره مائده^۳ در قالب نفی و استثنا و در آیه ۳۵ سوره نحل،^۴ به صورت اس ـ تفهام تقریری بیان شده است.

در سوره غاشیه، مأموریت ایشان تنها در تذکّر دادن منحصر شده است (فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ)^۵ و در آیه زیر، آن را منحصر در تبشیر و انذار مردم دانسته است:

(إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا.^۶

ما تو را به حق، برای بشارت و بیم دادن [مردم جهان] فرستادیم).