کریم نبود، شاید لشکر اسلام هیچ گاه روحیه خود را به دست نمیآورد و برای همیشه از بین میرفت. ولی مشاهده میشود که پس از طی یک دوره کوتاه، همین لشکر جراحتدیده با عزمی راسخ و روحیهای بسیار خوب، به تعقیب دشمن اقدام میکند۱ و اسلام نوپا را از شکست کامل، رهایی میبخشد.۲
یکی از این آیات که در آن از روش مقایسه صعودی ناهمسو استفاده شده است، آیه ۱۶۵ سوره مبارک آل عمران است که در آن با مقایسه مصیبتهای وارده به هر دو گروه مسلمانان و مشرکان، به تقویت روحیه مسلمانان پرداخته شده است.
(أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.۳
آیا هنگامی که مصیبتی [در جنگ اُحُد] به شما رسید، در حالی که دو برابر آن را [در جنگ بدر] بر دشمن وارد ساخته بودید، گفتید: «این مصیبت از کجاست؟!» بگو: «از ناحیه خود شماست. خداوند بر هر چیزی قادر است).
در این آیه، ضمن پاسخ به پرسشی که مسلمانان پس از جریان جنگ «اُحد» مطرح میکردند که: «این مصیبت از کجا دامنگیرشان شد؟، به این نکته اشاره نموده است که مصیبتی که در این میدان بر ایشان رسید، دو برابر آنچه در میدان دیگر (جنگ بدر) بر مشرکان وارد شد، بوده است. چون در جنگ اُحُد، هفتاد نفر از مسلمانان شهید شدند، بدون این که کسی اسیر شود؛ ولی در جنگ بدر، هفتاد نفر از دشمنان را به قتل رسانده و هفتاد نفر را اسیر کرده بودند. بنا بر این نباید از نتیجه این جنگ نگران باشند؛ بلکه با محاسبه همه برخوردهای خود با دشمن، بزرگیِ مصیبتهای وارد شده بر دشمن و کوچکی مصیبتهای رسیده بر خویشتن مشخص میشود.