81
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

فصل دوم

تقویت‌های تعدیلی

موضوع بحث در تقویت‌های تعدیلی، در حوزه مأموریت و انجام دادن وظیفه است. انجام دادن هر مأموریتی، دشواری خود را دارد. این دشواری، اولاً متناسب با میزان تعهّد و وظیفه‌شناسی کسی که به او امر شده است (مأمور) و ثانیاً متناسب با انتظاری که وی از عملکرد خویش دارد (نتیجه) تغییر می‌کند. اگر احساس تعهّد مأمور نسبت به انجام دادن وظیفه‌اش، بیش از حد باشد، میان حسّ وظیفه‌شناسی و مسئولیت‌پذیری او و آنچه موظّف به انجام دادن آن است، ناهماهنگی ایجاد می‌شود. این عدم تعادل و ناهماهنگی، موجب دشواری بیشتر مأموریت و سنگین‌تر شدن بار مسئولیت او می‌شود. برای کاستن از این دشواری باید حسّ مسئولیت‌پذیری او تعدیل شود.

همچنین اگر انتظار فرد از نتیجه تلاشش، غیر واقعی باشد، موجب ناهماهنگی میان نتیجه مورد انتظار وی و نتیجه محقّق شده می‌شود. این ناهماهنگی ـ که از عوامل تنیدگی است ـ، به وسیله تعدیل نتیجه مورد انتظار به معنای پایین آوردن سطح توقّع فرد از تلاش خویش، کاهش پیدا می‌کند.

بنا بر این، تعدیل و ایجاد توازن میان دو شیء، در حوزه مأموریت یا به معنای برقراری توازن میان میزان تعهّد شخص در انجام دادن وظیفه با آنچه وظیفه واقعی اوست ـ که آن را تقویت «وظیفه ـ ‌تعدیلی» می‌نامیم ـ و یا به معنای ایجاد تعادل میان نتیجه‌ای که شخص از تلاش خود انتظار دارد با نتیجه به دست آمده است ـ که از آن با تقویت «نتیجه ـ ‌تعدیلی» یاد می‌کنیم ـ. شیوه ایجاد این دو نوع تعدیل و مبانی قرآنی هر یک در ادامه تبیین می‌گردد.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
80

کریم نبود، شاید لشکر اسلام هیچ گاه روحیه خود را به دست نمی‌آورد و برای همیشه از بین می‌رفت. ولی مشاهده می‌شود که پس از طی یک دوره کوتاه، همین لشکر جراحت‌دیده با عزمی راسخ و روحیه‏ای بسیار خوب، به تعقیب دشمن اقدام می‌کند۱ و اسلام نوپا را از شکست کامل، رهایی می‌بخشد.۲

یکی از این آیات که در آن از روش مقایسه صعودی ناهمسو استفاده شده است، آیه ۱۶۵ سوره مبارک آل عمران است که در آن با مقایسه مصیبت‌های وارده به هر دو گروه مسلمانان و مشرکان، به تقویت روحیه مسلمانان پرداخته شده است.

(أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.۳

آیا هنگامی که مصیبتی [در جنگ اُحُد] به شما رسید، در حالی که دو برابر آن را [در جنگ بدر] بر دشمن وارد ساخته بودید، گفتید: «این مصیبت از کجاست؟!» بگو: «از ناحیه خود شماست. خداوند بر هر چیزی قادر است).

در این آیه، ضمن پاسخ به پرسشی که مسلمانان پس از جریان جنگ «اُحد» مطرح می‌کردند که: «این مصیبت از کجا دامنگیرشان شد؟، به این نکته اشاره نموده است که مصیبتی که در این میدان بر ایشان رسید، دو برابر آنچه در میدان دیگر (جنگ بدر) بر مشرکان وارد شد، بوده است. چون در جنگ اُحُد، هفتاد نفر از مسلمانان شهید شدند، بدون این که کسی اسیر شود؛ ولی در جنگ بدر، هفتاد نفر از دشمنان را به قتل رسانده و هفتاد نفر را اسیر کرده بودند. بنا بر این نباید از نتیجه این جنگ نگران باشند؛ بلکه با محاسبه همه برخوردهای خود با دشمن، بزرگیِ مصیبت‌های وارد شده بر دشمن و کوچکی مصیبت‌های رسیده بر خویشتن مشخص می‌شود.

1.. ر. ک: سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۷۲ ـ ۱۷۴.

2.. ر. ک: تفسير نمونه، ج‏۳، ص۱۷۷.

3.. سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۶۵.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22459
صفحه از 368
پرینت  ارسال به