جملاتی مانند: «پروردگارا! بهره ما را از عذاب هر چه زودتر قبل از روز حساب به ما ده!»^۱ و بعد از سفارش به صبر در برابر سخنان ناشایست آنان، پیامبر صلی الله علیه و اله را مأمور به یادآوری سرگذشت حضرت داوود علیه السلام نموده است:

(اصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُدَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ.^۲

در برابر آنچه می‏گویند، شکیبا باش! و به خاطر بیاور بنده ما داوود صاحب قدرت را، که او بسیار توبه‏کننده بود).

فخر رازی، آثار این یادآوری را تا هفت مورد شمرده است که صبر داوود و اخلاق نیک وی به عنوان اسوه‌ای برای پیامبر صلی الله علیه و اله یکی از آنهاست.^۳ در همین سوره ـ که از سوره‌های مکّی است ـ، غیر از امر به یادآوری سرگذشت داوود علیه السلام، گوشه‌هایی از تاریخ هشت نفر از دیگر پیامبران در طی سه فرمان «أذکر» (به یاد آور!) منعکس شده است؛ پیامبرانی همچون: سلیمان، ایّوب، ابراهیم، اسحاق، یعقوب، اسماعیل، یسع و ذوالکفل (صلوات علیهم أجمعین).^۴ جالب این‌که از چهارده مرتبه‌ای که در قرآن کریم، پیامبر صلی الله علیه و اله مأمور به یادآوری شده‌اند، در نُه مرتبه آن مأمور به یاد آوردن سرگذشت انبیای الهی شده است.^۵ این مسئله می‌رساند که بیان صبر و شکیبایی دیگران، برای شخصی که اکنون در موقعیت دشواری مانند موقعیت آنان قرار گرفته است، یکی از بهترین عوامل برای تحمّل‌پذیرتر شدن آن سختی و گذر سالم از آن موقعیت به حساب می‌آید.

در پایان، این نکته را نیز می‌افزاییم که مشاهده افرادی که در گذر از یک موقعیت دشوار موفّق نبوده‌اند و با انتخاب واکنش‌های غیر صحیح بر فشار روانیِ سختی‌ها افزوده‌اند، به شرط اطلاع از نادرست بودن واکنش آنها می‌تواند ما را در انتخاب واکنش صحیح یاری رساند؛ چرا که با دیدن سرانجامِ بی‌صبریِ آنان، از تکرار این رفتار اشتباه خودداری می‌کنیم و بر خلاف آنها، صبر و استقامت به خرج می‌دهیم.

اذیت‌های دشمنان، غمگین و ناراحت شده بود. لذا بیان استقامت انبیای پیشین به هنگام آزار دیدن، خود، سرمشقی است شایسته در تحمّل اذیت و آزار مخالفان.

از دیگر آیاتی که با بیان صبر پیامبران الهی در برابر تکذیب دروغ‌پردازان، زمینه مقایسه واکنش آنان را با واکنش پیامبر صلی الله علیه و اله هنگام متّهم شدن به دروغگویی فراهم نموده و پایداری و تاب‌آوری او را در تحمّل این اتّهامات افزایش داده است، آیه ۳۴ سوره مبارک انعام است:

(وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَى مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ وَلَقدْ جَاءكَ مِن نَّبَإِ الْمُرْسَلِينَ.^۱

و پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند؛ ولی بر آنچه تکذیب شدند و آزار دیدند، شکیبایی کردند تا یاری ما به آنان رسید، و برای کلمات خدا هیچ تغییردهنده‏ای نیست. و مسلّماً اخبار پیامبران به تو رسیده است).

در این آیه، پس از بیان علم خدا به اندوه پیامبر صلی الله علیه و اله به خاطر گفته‌های ناپسند دشمنانش، به دو حقیقت اشاره شده است: یکی این‌که همیشه رهبران الهی که برای هدایت مردم به پا می‌خواستند، با تکذیب و مخالفت جمعی سودجو که منافعشان در خطر می‌افتاد، رو به رو بودند و همین یادآوری ـ چنانچه در تعمیم ابتلائی گذشت ـ، خود از بهترین راه‌های تسلّی رهبران در برابر مشکلات است. دوم این‌که همه انبیای الهی در برابر کسانی که روی در روی آنها قرار می‌گرفتند و باعث زحمت آنها می‌شدند، صبر و حوصله نشان می‌دادند و با شکیبایی، مشکلات را پشت سر می‌گذاشتند. در واقع، با یادآوری مرحله بعد از تکذیب یعنی شکیبایی در برابر سخنان آنان، علاوه بر آن که این واکنش مثبت و صحیح را شایسته درس‌آموزی و سرمشق واقع شدن، قرار داده است، تنها نبودن وی برای صبر بر تکذیب را نیز مورد توجّه قرار داده است.

اساساً نقش الگوها در تربیت افراد و یادآوری مشکلات دیگران به قدری در تقویت روحیه افراد تأثیرگذار است که خداوند در سوره «ص» پس از بیان تهمت‌هایی همچون ساحر و دروغگو^۲ خواندن پیامبر صلی الله علیه و اله و تمسخر ایشان با گفتن