37
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

معنای اطمینان و آرامشی است۱ که با شناخت سیره انبیا به دست می‌آید؛ زیرا دل‌ها با یاد خدا آرامش می‌یابد۲ و یاد اولیای الهی، خود نوعی یاد خداست و آرامش برخاسته از آن را در پی دارد.۳

با مروری بر سیره تبلیغی پیامبر صلی الله علیه و اله، این نکته کاملاً مشهود است که ایشان در طول زندگی تبلیغی خود، بویژه پس از علنی شدن دعوت، سختی‌های فراوانی را از جانب مخالفان و دشمنان لجوج، متحمّل شدند. آنان گاه از راه تکذیب او و آیات الهی و نیز روی‌گردانی از دعوتش وی را اندوهناک می‌ساختند؛ گاه با تمسخر وی و بیان تهمت‌های ناروا در باره او، قلب رئوفش را می‌آزردند و در موارد فراوانی نیز با درخواست‌های نامعقول و بهانه‌های واهی، خاطر شریفشان را مکدّر می‌ساختند. مکر و حیله‌گری‌های مخالفان نیز از دیگر دشمنی‌های آنان بود که در جای خود موجب دل‌تنگی و حُزن ایشان می‌شد. در تمامی این جریان‌ها خداوند متعال با استفاده از همین روش یعنی تقویت تعمیمی همسو به دلداری فرستاده‌اش پرداخته است.

کاربردها

در ادامه به نمونه‌هایی از آیات بیانگر این روش در جریان‌های یاد شده، اشاره می‌گردد.

یک. تکذیب

در آیه ۱۸۴ سوره آل‌عمران خدای سبحان، پیامبر خود را در برابر تکذیب و بهانه‌جویی‌های یهودیان دلداری می‌دهد و به وی گوشزد می‌کند که تنها تو نیستی که با داشتن معجزات و کتاب آسمانی، مورد تکذیب این قوم قرار گرفته‌ای؛ بلکه پیامبران پیشین نیز با این مشکل، دست به گریبان بودند. بنا بر این غمگین مباش و محکم در مسیر خود گام بردار!

1.. تهذيب اللغة، ج‏۱۴، ص۱۹۱.

2.. (ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ ٱللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ ٱللَّهِ تَطْمَئِنُّ ٱلْقُلُوبُ) (سورۀ رعد، آیۀ ۲۸).

3.. از اين رو امام صادق علیه السلام در تفسير آيۀ ۲۸ سورۀ رعد می‏فرمايد: «دل‏ها با ياد پیامبر صلی الله علیه و اله آرام می‏گيرد که او همان ياد خداوند و حجاب اوست» (ر. ک: تفسير العیاشی، ج‏۲، ص۲۱۱).


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
36

ندارد تا انسان را دچار سختی کند و یا اگر هم وجود دارد، نقشی در ایجاد سختی ندارد، استفاده از مقایسه ناهمسو، فرضی نخواهد داشت؛ بلکه مقایسه همسو است که به توانمندیِ انسان کمک می‌کند. دشواری‌هایِ تکالیف الهی و گرفتاری‌هایِ حاصل از بلاهای طبیعی، از جمله این موارد است. امّا در سختی‌هایی مانند انواع جنگ‌های نظامی و روانی که دشمن در صدد ضربه زدن به افراد است، همان گونه که می‌توان با مقایسه همسو و بیان رنج‌های دوستان و همرزمان، خود را برای تحمّل این سختی‌ها توانمند ساخت، همچنین می‌توان برای تقویت روحیه از بیان صدمات وارده بر دشمن، یاری جست.

مقایسه همسو

یکی از پُرکاربردترین روش‌های توان‌افزایی در قرآن کریم، مقایسه همسو در تقویت تعمیمی است. خداوند متعال، در آیات فراوان و در جریان‌های مختلف با مطرح نمودن تاریخ زندگانی پیامبران پیشین و سختی‌های مبارزات هر یک از آنان با دشمنان و مخالفانشان، و یادآوری نگرانی‌ها و مشکلاتی که در این راه متحمّل شده‌اند، به پیامبر گرامی‌اش تسلیت خاطر می‌دهد و او را در برابر این ناملایمات، مقاوم می‌سازد. مانند آیه زیر که در باره راز گزارش بخشی از خبرهای رسولان الهی است و آن را موجب ثبات دل پیامبر صلی الله علیه و اله و پند و یادآوری مؤمنان می‌داند:

(وَكُلاًّ نَّقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاء الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ وَجَاءكَ فِي هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ.۱

ما از هر یک از سرگذشت‌های انبیا برای تو بازگو کردیم، تا به وسیله آن، قلبت را آرامش بخشیم و اراده‌ات قوی گردد. و در این [اخبار و سرگذشت‌ها،] برای تو حق، و برای مؤمنان، موعظه و تذکّر آمده است).

تثبیت (مصدر «ثبّت») به معنای مستقر کردن و استوار ساختن، در مقابل «زوال» است۲ و «فؤاد» به معنای قلب است.۳ استوار ساختن قلب پیامبر صلی الله علیه و اله و تثبیت آن به

1.. سورۀ هود، آیۀ ۱۲۰.

2.. التحقيق فی کلمات القرآن الکريم، ج‏۲، ص۵.

3.. لسان العرب، ج‏۳، ص۳۲۸.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22393
صفحه از 368
پرینت  ارسال به