نگرانی پیامبر صلی الله علیه و اله از این جهت که دشمنان بخواهند با نیرنگ‌هایشان جلوی دعوت او را بگیرند، باقی نخواهد ماند.

۳. تضعیف «خِذلانی»

مراد از این روش، توجّه به بی‌یاور بودن دشمنان در مقابل یاری رساندن خداوند به مؤمنان است. «خِذلان» بر گرفته از مادّه «خَذل» به معنای ترک یاری و نصرت است.^۱ برخی این قید را هم اضافه کرده‌اند که ترک نصرت از طرف کسی است که امید یاری او می‌رود.^۲ این مادّه ـ که تنها سه مرتبه در قرآن به کار رفته است ـ،^۳ معنایی عدمی دارد و مقابل آن نصرت است. چنانچه در آیه (إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ...)،^۴ خِذلان الهی در مقابل نصرت او قرار گرفته است. بنا بر این، خِذلان الهی به معنای ترک یاری از خدایی است که یاری، تنها از ناحیه اوست.^۵ البته این ترک یاری، پیامدهای تلخی به دنبال خواهد داشت. از جمله این عوارض، شکست و ناتوانی است که از آیه فوق برداشت می‌شود. پس همان طور که با نصرت الهی، هیچ شکستی یافت نمی‌شود، در صورت ترک یاری الهی نیز چون هیچ یاور دیگری وجود ندارد هرگز پیروزی و غلبه‌ای وجود نخواهد داشت. توجّه به این پیامد تلخ، از طرفی موجب تقویت مؤمنانی است که مشمول یاریِ خدایند و از طرف دیگر، موجب تضعیف روحیه دشمنان آنان، یعنی کسانی است که مشمول قهر و لعن خدایند؛^۶ چرا که آنان خود را تحت حمایت پروردگار خویش می‌دانند، و دشمنان خود را از هر گونه یاور و حمایتگری بی‌بهره می‌دانند. از این رو، در قرآن کریم در تقابل مسلمانان با مخالفانشان، علاوه بر بیان یاریِ الهی از مسلمانان، بر خذلان دشمنانشان نیز تصریح و

رعب و ترس در دل آنان، تزلزل و تفرقه، افشای اسرار، توفان و رعد و برق، تمام نقشه‌های آنان را در برابر مؤمنان، ضعیف و بی اثر نمود تا نتوانند آسیبی به آنها و برنامه‌هایشان برسانند.^۱

در واقع، این یک سنّت و وعده الهی است که خداوند، نیرنگ کافران و مخالفان پیامبران را بی‌اثر سازد. این کید و حیله، چه از سوی کفّار قریش باشد،^۲ چه از سوی فرعون،^۳ چه از سوی ابرهه و سپاهیانش^۴ و چه از سوی زنان^۵ با آن کید عظیمشان،^۶ هیچ یک اثری نخواهد داشت و همواره با وسایل گوناگون، توطئه‌های پیچیده آنها نافرجام خواهند ماند. گاه با تار عنکبوت، گاه با سرد کردن آتش، گاه با عصایی چوبین، گاه با پرندگانی کوچک، گاه با به آسمان بردن و گاه با به سخن آوردن کودکی شیرخوار! زیرا خداوند، مکر خائنان را هدایت نمی‌کند و به هدف نمی‌رساند: (أَنَّ اللَّهَ لا یَهْدی کَیدَ الْخائِنینَ).^۷ نه تنها به هدف نمی‌رساند، بلکه ضرر مکرشان را به خودشان برمی‌گرداند؛ چون مکر علیه خدا و رسولش و دینی که به منظور منتفع شدن خود مردم به آن دعوت شده‌اند، مانند آن است که پزشکی، دستور مصرفِ دارویی را بدهد و بیمار به دروغ بگوید که آنها را مصرف کرده‌ام! در این جا بیمار به گمان خودش پزشک را فریب داده است؛ امّا در حقیقت، به خود ضرر زده و خود را فریب داده است. پس فریب دادن پزشک، فریب خود اوست.^۸ به همین دلیل است که در آیات فراوانی، مکر و خدعه دشمنان علیه پیامبران را مکر علیه خودشان می‌شمارد.^۹ با این اوصاف، جایی برای