۲. تضعیف «کید‌ ـ ‌ابطالی»

مراد از این روش، توجّه به ابطال و بی‌تأثیر شدن نقشه‌ها و توطئه‌گری‌های دشمنان به وسیله خدای متعال است. حیله‌گری و ایجاد توطئه علیه انسان، از جمله عوامل ایجادکننده فشار روانی است. هنگامی که انسان، مشاهده می‌کند که دشمنان و مخالفانش علیه او نقشه‌های خطرناکی را طرّاحی کرده‌اند و برای رویارویی با او توطئه‌چینی می‌کنند، این امر، او را نگران و روحیه‌اش را تضعیف می‌کند. استمرار این حالت نیز نتیجه‌ای جز قبول شکست نخواهد داشت؛ ولی هنگامی که بداند، این نقشه‌ها به جایی نخواهد رسید، چرا که خدا چنین اراده نموده است، خود را از پیامدهای آن در امان می‌بیند. به همین دلیل، تحمّل هر گونه حیله‌ای که او را تهدید کند، برایش آسان می‌شود. بنا بر این، آگاهی از ابطال نقشه‌های شوم دشمنان، به عنوان یکی از مصادیق تضعیف کننده نیروی آنان، موجب تقویت روحیه کسی است که این نقشه‌ها علیه او طرح شده است.

آیات مرتبط با روش یادشده، در مجموع بیانگر این حقیقت‌اند که هر چند دشمنان برای رسیدن به اهداف شوم خود، نقشه‌های دقیق و ماهرانه‌ای طرّاحی می‌کنند و با استفاده از زمینه‌ها و وسایل گوناگون به حیله‌گری و مکّاری می‌پردازند، امّا هیچ گاه نخواهند توانست آنها را عملی کنند؛ زیرا از یک سو در مقابل خداوندی قرار دارند که هم «خیر الماکرین» است،^۱ هم دارای «کیدی متین و قوی»^۲ و هم «سریع‌ترین مکرها» از آن اوست.^۳ از سویی دیگر، حیله‌های شیطانی، همواره ضعیف و نابودشدنی‌اند،^۴ در نتیجه، حتی اگر مکر آنان دارای چنان قدرتی باشد که بتواند کوه‌ها را از جا برکند،^۵ نه تنها به هدف نرسیده و در گمراهی،^۶ خسران،^۷ نابودی^۸ و

و سرانجام کارشان به جایی رسید که (گروهی را به قتل رساندند و گروهی را اسیر کردند؛ فَریقاً تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَریقاً).

آخرین مورد، مربوط به جنگ با یهودیان «بنی نضیر» بود. در آن میدان نیز خداوند چنان ترسی بر قلب‌های دشمنان افکند که فرصت هرگونه حرکت را از آنان گرفت و خانه‌های خود را با دست خود ویران کردند:^۱

(وَ قَذَفَ فیِ قُلُوبهِمُ الرُّعْبَ یُخْرِبُونَ بُیوتَهُم بِأَیدِیهِمْ وَأَیدِی الْمُؤْمِنِینَ....^۲

و [خداوند] در دل‌هایشان ترس و وحشت افکند، به گونه‌ای که خانه‌های خود را با دست خویش و با دست مؤمنان ویران می‌کردند).

در متون روایی نیز ایجاد رعب، از عوامل یاری شمرده شده است. در روایاتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله، ایشان برای خود چند ویژگی برشمرده است که از جمله آنها یاری شدن به وسیله هراس‌افکنی خدا در دل دشمنان است:

أُعْطِیتُ خَمْساً لَمْ یُعْطَهَا أَحَدٌ قَبْلِی جُعِلَتْ لِی الْأَرْضُ مَسْجِداً وَطَهُوراً وَأُحِلَّ لِی الْمَغْنَمُ وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ وَأُعْطِيتُ جَوَامِعَ الْکلَامِ وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ.^۳

پنج چیز به من عطا شده که به کسی پیش از من عطا نشده: زمین برایم مسجد و طهور مقرّر شده و غنیمت بر من حلال شده و به هراس [در دل دشمنان یاری شده‌ام و کلمات پُر معنا و شفاعت به من عطا شده است.

چنان‌که در دعای ندبه نیز در باره ایشان می‌خوانیم: «ثمّ نصرته بالرعب؛^۴ [خداوندا!] سپس پیامبرت را به وسیله رعب و وحشت [ی که در دل دشمنانش افکندی] یاری نمودی». این تعابیر در واقع، به نتیجه تضعیفی که از راه هراس‌افکنی در دل دشمنان پیامبر صلی الله علیه و اله ایجاد شده است (یعنی نصرت و قوّت ایشان)، اشاره می‌کند. لذا می‌توان نقش تضعیف دشمن به وسیله ارعاب آنان در تقویت روحی انسان را در این گونه تعابیر مشاهده نمود.