چون قلعه محکمی او را از گزند همه وقایع و حوادث تلخ، نگهداری خواهد کرد.

بررسی آیاتی که در این روش بیان شد، ما را به این دستاورد رهنمون می‌شود که اطمینان پیدا کردن به ایمن ماندن انسان از جهات گوناگون و حفاظت آنچه سلامتش برای انسان اهمّیت دارد، از جمله روش‌های کاهش فشار روانی است که به او کمک می‌کند تا در برابر تهدیدات و خطرات دیگران، صبر و شکیبایی‌اش را از دست ندهد.

۸. تقویت «خدا‌ ـ ‌دفاعی»

مراد از این روش، دفاع خدای سبحان در قالب زدودن تهمت‌ها و نسبت‌های ناروا از بنده‌ای است که مورد تهمت واقع شده است و یا در قالب بیان حقانیّت شخص و مسیر حرکت اوست. برای کاستن از فشارهای روانی، دفاع از فرد، نقش مؤثّری دارد؛ چه آن که خود را تنها نمی‌بیند، بلکه با آگاهی از این دفاع، خود را مشمول حمایت دیگران می‌بیند. لذا در هنگام گرفتاری، از احساس بی‌پشتوانگی در امان است. دفاعی که خدای متعال در قرآن از پیامبر خویش انجام داده است، به دو شکل انجام پذیرفته است. یکی در قالب زدودن اتّهامات و دیگری در قالب بیان حقانیّت او در مسیر حرکتش.

یک. اتّهام‌زدایی

شخصی که از طرف دیگران با سخنان ناپسند مورد اتّهام و اذیت و آزار قرار گرفته است، در واقع با وضعیت جدیدی روبه‌رو می‌شود که در صورت عدم مدیریت صحیح آن، از آسیب‌های روانی حاصل از آن، مصون نخواهد بود؛ چرا که با بروز رفتارهای نامناسب و واکنش‌های غلط، که در پی نداشتن قدرت و توان کافی برای تحمّل این فشار روانی از او سر می‌زند، نه تنها به کاهش فشار روانی و بهبود وضعیت موجود کمکی نمی‌کند، بلکه ناخواسته موجب شدیدتر شدن تنیدگی و افزایش فشار روانی و پیچیدگی بیشتر آن وضعیت نیز می‌شود؛ ولی اگر توان او به هنگام رو به رو شدن با چنین مشکلی در سطحی باشد که بتواند بدون آن که کنترل خویش را از دست بدهد، به بهترین شکل به مقابله با آن بپردازد، طبیعتاً بدون هرگونه آسیب روانی از موقعیت پیش‌آمده، عبور خواهد کرد.

(إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُواْ بِهَا وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا إِنَّ اللّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ.^۱

اگر نیکی به شما برسد، آنها را ناراحت می‌کند و اگر حادثه ناگواری برای شما رخ دهد، خوش‌حال می‌شوند. [امّا] اگر [در برابرشان] استقامت و پرهیزگاری پیشه کنید، نقشه‌های آنان، به شما زیانی نمی‌رساند. خداوند به آنچه انجام می‌دهند، احاطه دارد).

از ذیل آیه، این گونه استفاده می‌شود که در امنیت بودن مسلمانان در برابر نقشه‌های شوم دشمنان، مشروط به استقامت و هوشیاری و پروا داشتن از خداست، و تنها در این صورت است که امنیت آنها تضمین می‌گردد.^۲

به هر حال، خداوند در این آیه، هم با اطمینان‌بخشی نسبت به عدم ضرر کید دشمنان در صورت رعایت صبر و تقوا، به مسلمانان روحیه بخشیده و هم با افشای روحیات دشمنان، و بیان احاطه و قدرت خویش بر اعمال مشرکان، به تهدید آنان پرداخته است. لذا با در نظر گرفتن جهت دوم، آیه فوق در بخش تضعیف کید‌ ـ ‌ابطالی نیز جای خواهد گرفت.

در آیه دیگر، شرط مصونیت از ضرررسانی گم‌راهان، بر طریق هدایت قدم برداشتن دانسته شده است:

(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَی اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَميعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون.^۳

ای کسانی که ایمان آورده‏اید! مراقب خود باشید. هر گاه شما هدایت یافتید، آن کس که گم‌راه شده است به شما زیانی نمی‏رساند. بازگشت همه شما به سوی خداست و شما را از آنچه عمل می‏کردید، آگاه می‏سازد).

پس تا زمانی که مؤمنان از ایمان خود مراقبت کنند، به دام گم‌راهان گرفتار نخواهند شد؛ زیرا اعتقاد و عمل به توحید در همه ابعاد حیات فردی و اجتماعی،