قابل برداشت است.^۱ خداوند در آیه نهم سوره مبارک حجر، با تأکید فراوان^۲ و با قاطعیت، حفاظت همه‌جانبه خویش را از قرآن اعلام می‌کند و می‌فرماید:

(إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحافِظُون.^۳

ما قرآن را نازل کردیم و به طور قطع نگهدار آن هستیم!).

این آیه که در مقام پاسخ به کفّار قریشی است که قرآن را مسخره می‌کردند و پیامبر صلی الله علیه و اله را به خاطر آن مجنون می‌خواندند^۴ و منتظر بودند که پیامبر بمیرد^۵ و قرآن او هم از میان برود،^۶ موجب رفع نگرانی ایشان از تحریف شده است. از طرفی، چون خدای متعال در این آیه نفرموده: «ما از چه نظر نگهدار قرآن هستیم؟»، پس معلوم می‌شود ذات مقدّسش از هر نظر، نگهدار قرآن است؛ هم از نظر از بین رفتن آن، هم از لحاظ کم و زیاد شدن، هم از جهت تغییر احکام و... خلاصه از هر آنچه که قرآن را دگرگون نماید.^۷

در حقیقت، این آیه، تعبیر دیگری است از آیه (إِنَّهُ لَکتَابٌ عَزِیزٌ * لَّا یَأتِیهِ الْبَاطِلُ مِن بَینْ‌ِ یَدَیهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِیلٌ مِّنْ حَکیمٍ حَمِیدٍ).^۸این آیه نیز دال بر مصونیت همه‌جانبه قرآن و محفوظ ماندن آن از هر گونه باطل، چه به شکل تحریف و جابه‌جایی و چه به صورت غیر حق گشتن معارف و احکامش، خواهد بود؛ زیرا علاوه بر اطلاق نفی در «لا یأتیه»، مراد از (مِن بَیْنِ یدَیهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ) نیز تمامی جهات است، اعم از همه زمان‌ها و انواع باطل‌ها.^۹

حتّی در برخی روایات گفته شده که پیامبر صلی الله علیه و اله تا سه روز ابلاغ پیام را به تأخیر انداخت.^۱ این نگرانی ـ که در روایت فوق بیان شد ـ، از لحن آیه نیز قابل استنباط است؛ چرا که از این آیه برمی‌آید موضوع مهمّی که تبلیغ آن بر عهده پیامبر صلی الله علیه و اله گذاشته شده، همسنگ نبوّت است، به گونه‌ای که اگر ابلاغ نشود، رسالت وی ناتمام می‌مانَد؛^۲ امّا خدای سبحان با خطاب «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ» ـ که تنها در دو جای قرآن مجید آمده^۳ و گویا می‌خواهد حسّ مسئولیت را در پیامبر صلی الله علیه و اله بیشتر تحریک کند و اراده او را تقویت نماید که تو صاحب رسالتی، آن هم رسالتی از طرف ما، پس باید در بیان حکم استقامت به خرج دهی ـ،^۴ به ایشان دلداری و تأمین می‌دهد و می‌فرماید: از مردم در ادای این رسالت، وحشتی نداشته باش؛ زیرا خداوند، تو را از خطرات آنها نگاه خواهد داشت: (وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ).

بنا بر این، خداوند با اطمینانی که به رسولش داد، نگرانی ایشان را از خطرات احتمالی برطرف نمود تا با خیالی آسوده، به ابلاغ این پیام مهم بپردازد. لذا با نزول این آیه،پیامبر صلی الله علیه و اله دستور توقّف مسلمانان در بیابان گرم و خشک غدیر خم را صادر کرد و در برابر انبوهی از جمعیت ـ که تعداد آنها را از هفتاد هزار تا صد و بیست هزار گفته‌اند ـ، فرمان الهی یعنی ولایت علی علیه السلام را به مردم ابلاغ نمود.^۵

دو. ایمنی از تحریف قرآن

نگرانی از تحریف و تغییر آیات قرآن، یکی دیگر از عوامل فشار روانی بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله بود که با به کارگیری این روش، بر طرف شد. این نگرانی، از روایاتی که بیانگر اهتمام ایشان نسبت به حفظ و کتابت آیات، بلافاصله بعد از نزول آنها بوده،