هر کاری است، طبیعتاً انسان، خود را از گزند هرگونه شرّ و آسیبی در امان می‌داند و دیگر از هیچ ضرر و زیانی ترسی نخواهد داشت. در نتیجه، تهدیدها و حیله‌های کسانی که در صدد زیان‌رسانی به او هستند، در وی اثری نخواهد داشت.

در قرآن کریم از این روش در جریان‌های مختلف استفاده شده است که هم خاطر شریف پیامبر صلی الله علیه و اله را از موضوعات نگران‌کننده، آسوده نموده و هم ایمنی مؤمنان را به شرط رعایت صبر و تقوا تضمین کرده است. در ادامه به برخی از کاربردهای این روش اشاره می‌شود.

یک. ایمنی از شرّ مردم

جریان ابلاغ حکم ولایت امیرمؤمنان علی علیه السلام در واقعه «غدیر خم» از مواردی بود که نگرانی پیامبر صلی الله علیه و اله را به دنبال داشت. نگرانی ایشان در این موضوع به خاطر خطرات جانی نبود؛ بلکه ایشان از ارتداد مردم و فروپاشی دین خدا بیمناک بودند.^۱ چرا که این موضوع، مخالفان سرسختی داشت که ممکن بود با شنیدن این حکم، مشکلاتی را برای اسلام و مسلمانان به وجود آورند. چنانچه در روایتی از امام باقر علیه السلام در این باره می‌خوانیم:

خداوند پیامبرش را به ولایت علی۷ فرمان داد و بر او چنین نازل کرد: (إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ و رَسولُه والَّذینَ ءَامَنوا...)^۲ و خداوند، ولایت اولی‌ الأمر را واجب ساخت. آنان نمی‌دانستند که این ولایت چیست؟ پس خداوند به محمّد۹ فرمان داد تا ولایت را برای آنان تفسیر نماید؛ همان گونه که نماز و زکات و روزه و حج را تفسیر می‌کند. چون این فرمان رسید، پیامبر۹ دل‌تنگ شد و نگران بود که مردم از دینشان برگردند و وی را تکذیب کنند. پس به پروردگارش رجوع نمود، و خداوند چنین وحی کرد: (يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ)^۳.^۴

بالاتر این‌که قرآن، سبب پیروزی اهل ایمان و شکست دشمنان را فرستادن آرامش بر قلب آنها دانسته است؛ چه این‌که در بنی اسرائیل، تابوت را وسیله آرامش آنان قرار داده و همراه داشتن آن را در جنگ‌ها سبب غلبه آنان بر دشمنانشان دانسته است.^۱

از مهم‌ترین میدان‌های کارزار که مسلمانان در آن، تا آستانه شکست پیش رفتند و خطر بزرگی متوجّه آنان شد، جنگ «حُنین» بود که جز اندکی، سایر مجاهدان از گِرد پیامبر صلی الله علیه و اله پراکنده شدند و از میدان گریختند. در این برهه خطرناک بود که خداوند با ایجاد آرامش در قلب پیامبر صلی الله علیه و اله و مؤمنان، به آنان روحیه‌ای دوباره بخشید و آنان را از این معرکه، نجات داد:^۲

(لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَواطِنَ كَثِيرَة وَيَوْمَ حُنَيْن... * ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلیَ رَسُولِهِ وَعَلیَ الْمُؤْمِنِین....^۳

خداوند شما را در میدان‌های بسیار، یاری کرد و در روز حنین [نیز یاری نمود]. سپس خداوند، آرامش خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان نازل کرد).

با دقت در این آیه و آیات مشابه آن، روشن می‌شود که نزول آرامش از جانب خدا بر افراد، موجب تقویت روحیه و افزایش نیرو و توان آنان می‌گردد؛ چرا که این بهره‌مندی از طمأنینه الهی، خود نوعی از حمایت‌های الهی به حساب می‌آید.

۷. تقویت «خدا‌ ـ ‌تأمینی»

مراد از این روش، اطمینان‌بخشی نسبت به ایمن ساختن از عوامل ضرررسان و نگران‌کننده است. اگر برای شخصی این اطمینان حاصل شود که هنگام قرار گرفتن در یک موقعیت آسیب‌زا، از آسیب دیدن حفظ می‌شود، چنین اطمینانی، موجب دل‌گرمی او می‌گردد؛ چرا که «ایمن ماندن از ضرر» خود عاملی برای آرامش روانی افراد است. روشن است که اگر چنین تأمینی از جانب خدایی صورت بگیرد که قادر بر انجام دادن