[به ياد آوريد] هنگامی را كه [خدا] خوابِ سبک آرامش‏بخشی كه از جانب او بود بر شما مسلّط ساخت، و آبی از آسمان برایتان فرستاد، تا شما را با آن پاک کند و پلیدیِ شیطان را از شما دور سازد و دل‌هایتان را محکم، و گام‌ها را با آن استوار دارد!).

از برکات باران این بود که شن‌های روان در زیر پای آنان محکم شدند و برکه‌های آب پدید آمدند که با آن، رفع تشنگی و تطهیر کردند. از دیگر برکاتش این بود که دل‌های مؤمنان را به همدیگر پیوند داد و آنها را به یکدیگر نزدیک ساخت و ثابت‌قدم گردانید.^۱ این برکت‌ها و پیامدهایی که برای بارش باران شمرده شد، می‌تواند بیانگر نقش پدیده‌های طبیعی بخصوص نزول باران، در تقویت روحیه افراد و توانمند ساختن آنان باشد.

سه. امداد با خواب

آرامش جسمی، بر آرامش روانی انسان تأثیرگذر است، چنانچه عکس این قضیه نیز صادق است، یعنی فشارهای روانی و قرار گرفتن در موقعیت‌های فشارزا، سلامت جسم و تن انسان را تهدید می‌کنند. یکی از سریع‌ترین و راحت‌ترین روش‌ها برای به آرامش رسیدن جسم، خوابیدن و استراحت دادن به آن است. در موقع خواب، قسمتهای مهمّی از کارهای بدن، به کلّی تعطیل می‏شوند، و قسمت‌های دیگری چون قلب و دستگاه تنفّس، برنامه عادّی خود را بسیار کم می‌کنند و به صورت آرام‌تر ادامه می‏دهند تا رفع خستگی و تجدید قوا شود. خواب به موقع و به اندازه، تجدید کننده تمام نیروهای بدن و نشاط‌آفرین و مایه قدرت است و بهترین وسیله برای آرامش اعصاب است.^۲

خدای تعالی، خواب را ـ که یکی از نشانه‌های اوست ـ ^۳ مایه آرامش قرار داده است: (وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً)^۴. «سُبات» در لغت از ماده «سَبت» به معنای قطع نمودن است. همچنین به معنای راحتی و رها شدن و تعطیل کردن کار به منظور استراحت

(یأیها الَّذینَ ءامَنوا اذکُرُوا نِعمَةَ اللَّهِ عَلَیکُم إذ جاءَتکم جُنودٌ فَأرسَلنا عَلَیهِم ریحًا.^۱

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یاد آورید در آن هنگام که لشکرهایی به سراغ شما آمدند، ولی ما باد و توفان سختی بر آنان فرستادیم).

شدّت و سرعت این باد ـ که هم سرد بود و هم در شبی سرد و زمستانی می‌وزید ـ، به اندازه‌ای بود که دیگ‌های غذای دشمنان را سرنگون و طناب‌های خیمه‌ها را پاره می‌کرد. برخی مفسّران، به تبع روایات ذیل آیه،^۲ از این باد ویرانگر ـ که ترس را بر دشمن چیره ساخت و آنان را وادار به فرار کرد ـ،^۳ به «باد صبا» تعبیر کرده‌اند.^۴

یکی دیگر از پدیده‌های طبیعی‌ای که به صورت ویژه به یاری مسلمانان آمد، بارانی بود که در جنگ «بدر» نازل شد. به گفته مفسّران، در این جنگ، لشکر قریش قبل از مسلمانان به چاه‌های منطقه بدر رسیدند و آن‌جا را تصرّف کردند، به طوری که مسلمانان ناگزیر شدند در سرزمینی خشک فرود آیند که شن‌های روان، مانع از حرکت آنان می‌شد. در چنین حالی، از یک سو ترس از فراوانیِ دشمنان و نیز انبوه ادوات و تجهیزات جنگی آنان، و از سوی دیگر، مشکلات حرکت در چنین سرزمینی همراه با گرد و غبارهایی که از آن ایجاد می‌شد و نیز تشنگی، باعث شده بود که مسلمانان در تنگنا قرار بگیرند. شیطان نیز در فرصت پیش آمده، به وسوسه آنان پرداخت و ترس از نابودی را در وجود آنان انداخت. در این هنگام، لطف و حمایت الهی شامل حالشان شد و با نزول باران، راه نفوذ وسوسه‌های شیطان بسته شد:

(إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِّنْهُ وَیُنَزّلُ عَلَیکُم مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهّرَکُم بِهِ و یُذهِبَ عَنکُم رِجزَ الشَّیطنِ ولِیَربِطَ عَلی قُلوبِکُم و یُثَبّتَ بِهِ الأقدامَ.^۵