از دیگر جنگ‌هایی که در آن، فرشتگان به کمک لشکر اسلام آمدند، جنگ احزاب بود. در این جنگ، دشمنان اسلام اعم از مشرکان، یهود و سایر نیروها شهر مدینه را به مدّت یک ماه، محاصره کردند، به طوری که مسلمانان ناچار به ماندن در شهر و کندن خندق در اطراف آن شدند. تعبیر قرآن از این موقعیت خطرناک و آزمون دشوار، «ابتلا» و «تزلزل شدید» است.۱ در چنین حالی که چشم‌های رزمندگان مسلمان، خیره شده و جانشان به گلوگاه رسیده و گمان‌های خاصی در باره خدا پیدا کرده بودند،۲ پیامبر صلی الله علیه و اله از خداوند کمک خواست.۳ در پی آن، امدادهای غیبی به یاری آنان آمدند که از مهم‌ترین آنها لشکرهای نامرئی بود:
(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً وَجُنُوداً لَمْ تَرَوْها وَكانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيراً.۴
ای کسانی که ایمان آوردهاید! نعمت خدا را بر خود به یاد آورید در آن هنگام که لشکرهایی به سراغ شما آمدند. پس بر سر آنان تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم و خداوند همیشه به آنچه انجام میدهید، بینا بوده است).
تقریباً همه مفسّران، اتّفاق نظر دارند که منظور از لشکریان نامرئی ـ که به عنوان یکی از نعمت‌های خدا در روز جنگ خندق به کمک مسلمانان آمد ـ، فرشتگان الهی بودند.۵
در این جا به این نکته اشاره می‌گردد که با توجّه به آیه (وَ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَی وَلِتَطْمَئنَّ بِهِ قُلُوبُکُم)،۶ که پس از آیات مربوط به جنگ بدر، هم در سوره آل عمران و
1.. (هُنَالِكَ ٱبْتُلِىَ ٱلْمُؤْمِنُونَ وَ زُلْزِلُوا زِلْزَالاً شَدِيدًا) (سورۀ احزاب، آیۀ ۱۱).
2.. (إِذْ جَاءُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَ إِذْ زَاغَتِ ٱلْأَبْصَارُ وَ بَلَغَتِ ٱلْقُلُوبُ ٱلْحَنَاجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ ٱلظُّنُونَا)؛ (سورۀ احزاب، آیۀ ۱۰).
3.. از جابربن‌عبدالله نقل است که پیامبر صلی الله علیه و اله سه روز به راز و نیاز پرداخت، تا این‌که در روز سوم، دعایش مستجاب شد و شادی در چهرۀ ایشان نمایان گردید ( المغازی، ج۲، ص۴۸۸؛ تاریخ المدینة، ج۱، ص۵۹).
4.. سورۀ احزاب، آیۀ ۹.
5.. ترجمۀ تفسیر الميزان، ج۱۶، ص۴۲۷؛ ترجمۀ مجمع البيان، ج۲۰، ص۲۸؛ التحرير و التنوير، ج۲۱، ص۲۰۳.
6.. (ولی خداوند، این را تنها برای شادی و اطمینان قلب شما قرار داد) (سورۀ انفال، آیۀ ۱۰).
