257
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

(إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُولَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ.۱

کسانی که پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای ناچیزی می‌فروشند، آنان را در آخرت بهره‌ای نیست و خدا روز قیامت با آنان سخن نمی‌گوید، و به ایشان نمی‌نگرد، و پاکشان نمی‌گرداند، و عذابی دردناک خواهند داشت).

طبق حدیثی از امیر مؤمنان علیه السلام، منظور از «نظر» در این آیه، نظر رحمت است.۲ با این که آنان هیچ گاه از حیطه علم و نظارت خدا خارج نیستند و همواره مورد نظر عام الهی هستند، ولی از نگاه رحمت و لطف او محروم‌اند. از طرح نفی و سلب این نگاه از گروه یادشده، روشن می‌شود که خداوند علاوه بر نگاه عمومی، نسبت به برخی از بندگان خویش نگاه و عنایت ویژه‌ای دارد که شامل هر کسی نخواهد شد. این در حالی است که هر بنده‌ای که خود را مشمول این نظر تشریفی بداند و احساس کند که خدای حکیم و مهربان، او را در برابر دشمنان، حمایت و محافظت می‌کند، درک این موضوع به او نیروی دو چندانی می‌بخشد و احساس مسئولیتش را افزایش می‌دهد. در نتیجه، در رویارویی با مشکلات، تاب و توان بیشتری خواهد داشت.۳ نمونه این نگاه با عبارت «إنک بأعیننا» در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله این چنین وارد شده است:

(وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ.۴

در راه ابلاغ حکم پروردگارت صبر و استقامت کن؛ چرا که تو در مقابل دیدگان ما هستی! و هنگامی که برمی‌خیزی، پروردگارت را تسبیح و حمد گوی!).

1.. سورۀ آل عمران، آیۀ ۷۷.

2.. عن أبی معمر السعدی، قال: قال علی بن أبي طالب في قوله: «وَلا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛ يعني لا ينظر إليهم بخير، أی لا يرحمهم» ( التوحيد، ص۲۶۵، ح ۵؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹۳، ح ۱۳).

3.. از امام حسين علیه السلام نقل شده است که در صحنۀ کربلا به هنگامی که بعضی از عزيزانش به فجيع‌ترين وجهی شربت شهادت نوشيدند، فرمود: «هون علی ما نزل بی انه بعين الله؛ همين که می‏دانم اين امور در برابر ديدگان علم پروردگار انجام می‏گيرد، تحمّل آن بر من آسان است‏» (بحار الانوار، ج۴۵، ص۴۶).

4.. سورۀ طور، آیۀ ۴۸.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
256

«نظر»۱ و «رأی»،۲ از جمله کلماتی هستند که در بردارنده مفهوم نگاه کردن و نظارت هستند.

از بررسی آیات مربوط به بینایی و نظارت الهی در قرآن به دست می‌آید که نظر و توجّه خدا نسبت به انسان، به سه صورت اعمال می‌شود؛ صورت اوّل، نگاه و نظر عمومی و همگانی است که انسان و همه حقایق هستی را شامل می‌شود.۳ آیات فراوانی که انسان‌ها و کارهای آنان را به عنوان متعلّق صفت «بصیر» در نظر گرفته‌اند،۴ و نیز آیاتی که در آنها به فراگیر بودن متعلّق این صفت الهی تصریح گردیده۵ و یا آن را به صورت مطلق، بیان نمود‌ه‌اند،۶ بیانگر چنین نگاه عمومی خواهند بود.

صورت دوم، نظر ویژه به انبیا و اولیا و همه انسان‌های با تقواست و از آن می‌توان به «نظر تشریفی» یاد کرد،۷ این نگاه در روز قیامت از نقض‌کنندگان پیمان الهی و سوگندشکنان، سلب خواهد شد:

1.. واژۀ «نظر» به معنای نگاه با تعمّق و تحقيق است؛ خواه با بصر باشد يا بصيرت ( التحقیق، ج۱۲، ص۱۶۶؛ مفردات، ص۸۱۲). در معنای اين ريشه، تأمّل و تدبّر نهفته است (معجم مقاييس اللغة، ج۵، ص۴۴۴ و ۸۱۳)، چنان که نظر به معنای مهلت دادن و انتظار از همين منبع لغوی است (قاموس قرآن، ج‏۷، ص۸۲؛ تسنيم، ج۸ ص۸۳). اين کلمه با تمام مشتقاتش، ۱۲۹ مرتبه در قرآن تکرار شده است که تنها در سه آیه در بارۀ نظارت خداوند به معنای اوّل به کار رفته است. از این سه آیه، دو موردش مربوط به نظارت او بر جانشينی انسان‌هاست (سورۀ اعراف، آیۀ ۱۲۹؛ سورۀ یونس، آیۀ ۱۴) و یک موردش در مقام نفی نظارت بر برخی افراد در قیامت (سورۀ آل عمران، آیۀ ۷۷).

2.. واژۀ «رأی» به معنای مطلق دیدن و ادراک چیزی است که با چشم، خیال، تفکّر یا قلب، قابل رؤیت باشد (التحقيق، ج‏۴، ص۸). این کلمه با دیگر مشتقاتش، ۳۲۸ بار در قرآن تکرار شده است. عبارت‌های «ألم تر»، «یری» یا «تری» و «یروا» به ترتیب با ۳۱، ۳۸ و ۲۷ بار تکرار، بیشترین کاربرد را داشته‌اند.

3.. حيات حقيقی انسان در قرآن، ص۹۷.

4.. (وَ ٱللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۹۶). نیز ر. ک: سورۀ آل‏عمران، آیۀ ۱۵، ۲۰، ۱۶۳؛ سورۀ مائده، آیۀ ۷۱؛ سورۀ غافر، آیۀ ۴۴؛ سورۀ فاطر، آیۀ ۴۵).

5.. (إِنَّهُ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ بَصِيرٌ) (سورۀ ملک، آیۀ ۱۹).

6.. (كَانَ رَبُّكَ بَصِيرًا) (سورۀ فرقان، آیۀ ۲۰).

7.. حيات حقيقی انسان در قرآن، ص۹۷.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22817
صفحه از 368
پرینت  ارسال به