(إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُولَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ.۱
کسانی که پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای ناچیزی میفروشند، آنان را در آخرت بهرهای نیست و خدا روز قیامت با آنان سخن نمیگوید، و به ایشان نمینگرد، و پاکشان نمیگرداند، و عذابی دردناک خواهند داشت).
طبق حدیثی از امیر مؤمنان علیه السلام، منظور از «نظر» در این آیه، نظر رحمت است.۲ با این که آنان هیچ گاه از حیطه علم و نظارت خدا خارج نیستند و همواره مورد نظر عام الهی هستند، ولی از نگاه رحمت و لطف او محروماند. از طرح نفی و سلب این نگاه از گروه یادشده، روشن میشود که خداوند علاوه بر نگاه عمومی، نسبت به برخی از بندگان خویش نگاه و عنایت ویژهای دارد که شامل هر کسی نخواهد شد. این در حالی است که هر بندهای که خود را مشمول این نظر تشریفی بداند و احساس کند که خدای حکیم و مهربان، او را در برابر دشمنان، حمایت و محافظت میکند، درک این موضوع به او نیروی دو چندانی میبخشد و احساس مسئولیتش را افزایش میدهد. در نتیجه، در رویارویی با مشکلات، تاب و توان بیشتری خواهد داشت.۳ نمونه این نگاه با عبارت «إنک بأعیننا» در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله این چنین وارد شده است:
(وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ.۴
در راه ابلاغ حکم پروردگارت صبر و استقامت کن؛ چرا که تو در مقابل دیدگان ما هستی! و هنگامی که برمیخیزی، پروردگارت را تسبیح و حمد گوی!).
1.. سورۀ آل عمران، آیۀ ۷۷.
2.. عن أبی معمر السعدی، قال: قال علی بن أبي طالب في قوله: «وَلا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛ يعني لا ينظر إليهم بخير، أی لا يرحمهم» ( التوحيد، ص۲۶۵، ح ۵؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹۳، ح ۱۳).
3.. از امام حسين علیه السلام نقل شده است که در صحنۀ کربلا به هنگامی که بعضی از عزيزانش به فجيعترين وجهی شربت شهادت نوشيدند، فرمود: «هون علی ما نزل بی انه بعين الله؛ همين که میدانم اين امور در برابر ديدگان علم پروردگار انجام میگيرد، تحمّل آن بر من آسان است» (بحار الانوار، ج۴۵، ص۴۶).
4.. سورۀ طور، آیۀ ۴۸.