249
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

مورد استهزا و تهمت واقع شدن، عزّت نفس او از بین خواهد رفت و وجهه اجتماعی او در هم می‌شکند. از سویی، بیان نسبت‌های ناروا و سخنان زشت همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از ابزارهای دشمنی و رویارویی با رسالت امر انبیا به کار رفته است به طوری که خداوند، هیچ پیامبری را نفرستاد جز این‌که با سلاح استهزا به مقابله با او برخاستند.۱ بنا بر این، غمگین شدن انبیای الهی که از جنس بشر بودند، به خاطر شنیدن سخنان ناشایست دشمنانشان، امری طبیعی است!

هرچند پیامبران الهی به دلیل سعه صدری که خداوند متعال به آنها عنایت نموده است،۲ از سخنان ناپسند دشمنان در حقّ خویش ناراحت نمی‌شدند، امّا به هر حال، به جهت انتشار این سخنان نسبت به خداوند و آیات او بسیار اندوهناک می‌شدند. به بیان دیگر، درست است که نسبت به شخص خود نگرانی نداشتند، امّا نسبت به شخصیت و مقام نبوّت و پیغمبری‌شان، در صورتی که مورد استهزا و تهمت واقع می‌شد، سخت دچار نگرانی و اندوه می‌شدند. لذا در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله می‌بینیم، آن جا که غم و اندوه متوجّه شخص ایشان است، هیچ خوف و اندوهی او را در بر نمی‌گیرد؛ بلکه در جریان هجرت و در بحبوحه خطر جانی، همراهش را با این عبارت، از غم و اندوه باز می‌دارد: (لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا).۳ امّا آن جا که شخصیت وی و مقام نبوّتش مورد حمله و هجمه قرار می‌گیرد، اندوه او تا جایی است که از طرف خدا مورد نهی واقع می‌گردد.۴ البته این حُزن و دلتنگی به دلیل این که در زمینه معارف اعتقادی است، محمود و ممدوح است و شایسته نهی نیست؛ لیکن حُزن زائد به گونه‌ای که هلاکت۵ یا حسرت۶ را به دنبال آورد، درخور نهی ارشادی است.۷

1.. (وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِءُونَ) (سورۀ حجر، آیۀ ۱۱). نیز، ر.ک: سورۀ یس، آیۀ ۳۰؛ سورۀ زخرف، آیۀ ۷.

2.. (أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ * وَ وَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ) (سورۀ شرح، آیۀ ۱ و ۲) (قَالَ رَبِّ ٱشْرَحْ لِى صَدْرِى) (سورۀ طه، آیۀ ۲۵).

3.. سورۀ توبه، آیۀ ۴۰.

4.. (فَلَا يَحْزُنكَ قَوْلُهُمْ) (سورۀ یس، آیۀ ۷۶). نیز، ر.ک: سورۀ یونس، آیۀ ۶۵؛ سورۀ آل عمران؛ آیۀ ۱۷۶؛ سورۀ لقمان، آیۀ ۲۳).

5.. (فَلَعَلَّكَ بَـٰخِعٌ نَّفْسَكَ عَلَىٰ ءَاثَـٰرِهِمْ إِن لَّمْ يُؤْمِنُوا بِهَـٰذَا ٱلْحَدِيثِ أَسَفًا) (سورۀ کهف، آیۀ ۶).

6.. (فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ) (سورۀ فاطر، آیۀ ۸).

7.. تسنيم، ج: ۱۶، ص۳۷۲.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
248

از این طریق، به تهدید و هشدار آنان می‌پردازند. گروه منافقان،۱ خیانتکاران،۲ ظالمان،۳ کافران،۴ گمراهان،۵ متجاوزان۶ و مفسدان،۷ از افرادی هستند که در جای‌جای قرآن از علم خداوند، نسبت به اعمال پنهان و آشکارشان سخن به میان آمده است. همچنین در مواردی خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و پس از نهی ایشان از حُزن و اندوه، به علم خدا نسبت به سخنان ناشایست کفّار اشاره شده است.۸ همه این آیات از آن جا که از راه تهدید دشمنان به دلداری پیامبر صلی الله علیه و اله می‌پردازد، در بخش تقویت‌های تضعیفی جای می‌گیرند.

کاربردها

امّا در بخشی از آیات، توجّه به علم الهی، موجب کاهش فشار روانی در مشکلات شده است. این مشکلات در سه موقعیتِ: سخنان ناروای دشمنان، هجرت و فقر ناشی از آن، و تکالیف الهی وارد شده است که در ادامه به آنها اشاره می‌گردد.

یک. سخنان ناروا

هر انسانی اگر اطرافیانش او را مورد تمسخر قرار دهند، ناراحت می‌گردد. چنان‌چه هنگامی که به وی تهمت و افترا زده شود، دچار دل‌تنگی و اندوه می‌گردد؛ زیرا با

1.. (يَسْتَخْفُونَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَلَا يَسْتَخْفُونَ مِنَ ٱللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرْضَىٰ مِنَ ٱلْقَوْلِ وَكَانَ ٱللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۱۰۸). نیز، ر.ک: سورۀ توبه، آیۀ ۷۸، ۹۴، ۱۰۱ و ۱۰۵؛ سورۀ محمد، آیۀ ۲۵ و ۲۶؛ سورۀ حشر، آیۀ ۱۱؛ سورۀ منافقون، آیۀ ۱.

2.. (وَإِن يُرِيدُوا خِيَانَتَكَ فَقَدْ خَانُوا ٱللَّهَ مِن قَبْلُ فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ) (سورۀ انفال، آیۀ ۷۱؛ سورۀ بقره، آیۀ ۱۸۷).

3.. (...وَ ٱللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۹۵). نیز، ر.ک: سورۀ بقره، آیۀ ۲۴۶؛ سورۀ انعام، آیۀ ۵۸؛ سورۀ توبه، آیۀ ۴۷؛ سورۀ جمعه، آیۀ ۷).

4.. (وَ ٱللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۱۹). نیز، ر.ک: سورۀ نساء، آیۀ ۳۸ و ۳۹؛ ۱۷۰؛ سورۀ ابراهيم، آیۀ ۹؛ سورۀ بروج، آیۀ ۱۹ و ۲۰.

5.. (إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ مَن يَضِلُّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ) (سورۀ انعام، آیۀ ۱۱۷). نیز، ر.ک: سورۀ نحل، آیۀ ۱۲۵؛ سورۀ قصص، آیۀ ۸۵؛ سورۀ نجم، آیۀ ۳۰؛ سورۀ قلم، آیۀ ۷).

6.. (إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِينَ) (سورۀ انعام، آیۀ ۱۱۹).

7.. (وَٱللَّهُ يَعْلَمُ ٱلْمُفْسِدَ مِنَ ٱلْمُصْلِحِ) (سورۀ بقره، آیۀ ۲۲۰). نیز، ر.ک: سورۀ آل‏عمران، آیۀ ۶۳؛ سورۀ يونس، آیۀ ۴۰.

8.. سورۀ یس، آیۀ ۷۶؛ سورۀ فاطر، آیۀ ۸.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22561
صفحه از 368
پرینت  ارسال به