امّا آیاتی که با روش تقویت خدا ـ ‌آگاهی مرتبط اند، گاه به صورت مستقیم به علم و آگاهی خدای سبحان اشاره دارند و گاه نسبت به مجاری آن، یادآوری داده شده است. به عبارت دیگر، گاه صفت «علیم و خبیر بودن» خداوند یادآوری شده و گاه بر «بصیر» یا «سمیع» بودن پروردگار تأکید شده است که به هر یک از آنها اشاره می‌گردد.^۱

الف ـ علم الهی

در قرآن کریم برای بیان علم خدا از تعابیر گوناگونی استفاده شده است.^۲ گروهی از آیات بیانگر علم خداوند، از احاطه علمی خدا بر جهان هستی و نامحدود بودن علم او و نیز بر انحصار دانش برای او و عدم بهره دیگران از آن تأکید می‌ورزد.^۳

دسته‌ای دیگر از آیات ـ چنانچه قبلاً اشاره شد ـ، از علم و آگاهی همه‌جانبه خداوند بر اعمال، گفتار، روحیات و دسیسه‌های گروه‌های مختلف، خبر می‌دهند و

راه دیگری که برای اثبات این مطلب، یعنی توان‌افزایی به وسیله توجّه‌دهی به علم الهی، می‌توان پیمود، این است که این توجّه و تذکّر، موجب می‌گردد انسان، فرد دیگری را همدرد و همراه خویش بداند. به عبارت دیگر، شخص از طریق بیان علم و آگاهی خود نسبت به اندوه فرد مبتلا به سختی، بر این نکته تأکید می‌کند که وی شرایط او را درک می‌کند و با اعلام این موضوع، حسّ همدردی و همراهی خود را به او منتقل می‌کند. بنا بر این، اطلاع‌یابی از آگاهی خدای تعالی، باعث ایجاد حسّ همدلی و همراهی و در نتیجه تقویت روحی انسان می‌گردد.

توجّه‌دهی به علم و آگاهی ⇦آگاهی از درک شرایط ⇦ انتقال حسّ همدردی ⇦ توان‌افزایی

افزون بر درک حمایت و احساس همدردی، سومین پیامد آگاهی و توجّه به علم الهی از اندوه افراد، کسب اطمینان از اثربخش بودن صبر و بردباری است. شخصی که می‌داند همه افعال و کردارش از جمله ناراحتی و غم او و نیز صبر و شکیبایی‌اش زیر نظر خدای متعال است و همه آنها نزد او محفوظ و ثبت‌شده اند، اطمینان پیدا می‌کند که این اندوه، بی‌اثر نخواهد ماند و سرانجام در این دنیا یا در آخرت، به نتیجه خواهد رسید. پس دیگر به خاطر از دست دادن راحتی‌ها نگران نمی‌شود. در نتیجه از درد و رنج مشکلاتش کاسته می‌شود. روشن است چنین شخصی با مقایسه با افرادی که اصلاً چنین اعتقادی ندارند یا اگر هم اعتقاد دارند، در آن حالت نگرانی و هنگام برخورد با عامل فشارزا متوجّه آن نیستند، می‌تواند در موقعیت پیش‌آمده، واکنش بهتری از خود نشان دهد و به راحتی سختی‌ها و دشواری‌ها را پشت سر گذارد.

حصول اطمینان از عذاب و کیفر دشمنانی که با ایجاد موانع و مشکلات، قصد آسیب‌رسانی به انسان را دارند، می‌تواند چهارمین اثر از اثرات تقویت خدا ـ ‌آگاهی باشد. چنانچه در نمونه سختی جهاد گذشت، محصول «سمیع» و «علیم» بودن پروردگار، گاه به صورت تثبیت قلوب مؤمنان و اطمینان‌بخشی به آنان در کسب پاداش الهی نمایان می‌شود و زمانی با به وحشت انداختن دشمنان و تهدید و تضعیف آنان. ناگفته نماند که از اثرات این تضعیف و تهدید، تقویت جبهه حق خواهد بود. از این رو، توجّه به علم الهی در بخش تقویت‌های تضعیفی، به عنوان یکی از روش‌های تضعیف روانی دشمنان نیز کاربرد دارد.