243
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

هارون از نوع «معیّت رحیمیه» و با فرعون و یارانش از نوع «معیّت قهّاریه» است و فوق این دو، «معیّت مطلقه» و گسترده‌ای است که هر چیزی اعم از انسان و غیر انسان را شامل می‌شود.۱

در پایان، به این نکته اشاره می‌شود که علاوه بر چهار واژه «ولی»، «نصر»، «أید» و «مع» که تا کنون به عنوان مصادیق تقویت خدا‌ ـ ‌پشتیبان مورد بررسی قرار گرفتند، در قرآن، این پشتیبانی در قالب امدادهایی از قبیل: نزول فرشتگان،۲ وزش باد،۳ بارش باران۴ و خواب آرامش‌بخش۵ نیز صورت گرفته است که بحث تفصیلی آن در تقویت «خدا‌ ـ ‌امدادی» خواهد آمد.

۲. تقویت «خدا ـ آگاهی»

مراد از این تقویت، توجّه دادن افراد به آگاهی و نظارت پروردگار نسبت به همه امور از جمله سختی و اندوه پیش‌آمده برای انسان و صبر و بردباری بر آن است. همین که انسان بداند سختی‌ها و مشکلاتی که برایش به وجود می‌آید، زیر نظر خداوند متعال است، خود عاملی است مؤثّر در تاب‌آوری بیشتر او در برابر آن سختی‌ها؛۶ چرا که با وجود قابلیت قابل، علم الهی به نیاز بنده، نشانه و دلیلی است بر پشتیبانیِ الهی از وی.

توضیح مطلب آن که برای به وجود آمدن هر نوع پشتیبانی‌ای، قبل از هر چیز، وجود دو مقدّمه، لازم است که در صورت فقدان هر یک از آنها اصلاً حمایتی

1.. حیات حقیقی انسان در قرآن، ص۹۳.

2.. (وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ ٱللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا ٱللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ * إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَن يَكْفِيَكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلَاثَةِ ءَالَافٍ مِّنَ ٱلْمَلَائِكَةِ مُنزَلِينَ * بَلَىٰ إِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَـٰذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ ءَالَافٍ مِّنَ ٱلْمَلَائِكَةِ مُسَوِّمِينَ) (سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۲۳ ـ ۱۲۵).

3.. (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱذْكُرُوا نِعْمَةَ ٱللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا) (سورۀ احزاب، آیۀ ۹).

4.. (...وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّنَ ٱلسَّمَاءِ مَاءً لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ ٱلشَّيْطَـٰنِ وَلِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ ٱلْأَقْدَامَ) (سورۀ انفال، آیۀ ۱۱).

5.. (ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّنْ بَعْدِ ٱلْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاسًا يَغْشَىٰ طَائِفَةً مِّنكُمْ وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ ٱلْحَقِّ ظَنَّ ٱلْجَاهِلِيَّةِ) (سورۀ آل‏عمران، آیۀ ۱۵۴).

6.. تقريب القرآن إلی الأذهان، ج‏۳، ص۱۹۰.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
242

امّا شکل سوم همراهیِ الهی، «معیّت قهّاریه» است که هر جا تحقّق یابد، به کمینگاه خدا برای تبهکاران و توطئه‌گران، تبدیل می‌شود. نمونه‌اش، همراهی خدا با منافقانی است که مخفیانه به خلوت‌های شبانه رو می‌آورند و در باره آنچه مورد رضای خدای سبحان نیست، به گفتگو می‌نشینند؛ امّا خداوند نه تنها با آنان است، که نسبت به آنچه می‌کنند، احاطه تام دارد.

(یَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلا یَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ یُبَیِّتُونَ ما لا یَرْضی مِنَ الْقَوْلِ وَکانَ اللَّهُ بِما یَعْمَلُونَ مُحیطاً.۱

آنها زشتکاریِ خود را از مردم پنهان می‌دارند؛ امّا از خدا پنهان نمی‌دارند، و هنگامی که در مجالس شبانه، سخنانی که خدا راضی نبود می‌گفتند، خدا با آنها بود. خدا به آنچه انجام می‌دهند، احاطه دارد).

توجّه به چنین همراهی‌ای از سوی دشمنان می‌تواند از راه‌های تضعیف روحیه آنان به شمار آید. لذا در بخش تضعیف جبهه باطل نیز کاربرد خواهد داشت.

گفتنی است که گاه قرآن‌کریم از همراهی و مصاحبتی سخن می‌گوید که جامع بین این اقسام است. باز در تاریخ پرماجرای حضرت موسی علیه السلام وقتی وی به همراه برادرش هارون، مأموریت حرکت به سوی فرعون را دریافت کرد، از سابقه خویش مبنی بر قتل یکی از قبطیان و احتمال عدم موفّقیت در این مأموریت الهی اظهار بیم کرد؛۲ امّا خداوند فرمود:

(کَلَّا فَاذْهَبا بِآیاتِنا إِنَّا مَعَکُمْ مُسْتَمِعُونَ.۳

چنین نیست! [آنان کاری نمی‌توانند انجام دهند.] شما هر دو با آیات ما بروید، ما با شما هستیم و [سخنانتان را] می‌شنویم).

اگر در آیه تنها معیّت رحیمیه مطرح بود، باید می‌فرمود: من با شما دو نفر هستم و از تعبیر «مَعَکُما» استفاده می‌نمود؛ چنان که قبلاً به آن اشاره شد؛۴ امّا فرمود: «معکم». بنا بر این، در صحنه تقابل موسی علیه السلام با فرعون، همراهی خدا با موسی و

1.. سورۀ نساء، آیۀ ۱۰۸.

2.. سورۀ شعرا، آیۀ ۱۴.

3.. سورۀ شعرا، آیۀ ۱۵.

4.. ر. ک: ذیل آیۀ ۴۶ سورۀ طه.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22681
صفحه از 368
پرینت  ارسال به