241
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

بیان این همراهی پس از امر به صبر و نهی از حزن و دلتنگی، نشان دهنده جایگاه توجّه به معیّت الهیّه و تأثیر آن در رفع نگرانی‌ها و جلوگیری از قرار گرفتن در تنگای روحی خواهد بود. از طرفی، ذکر تقواپیشگی و احسان، به صورت دو جمله مستقل، بیانگر این نکته است که هر یک از آن دو، عاملی مستقل در جلب حمایت خدا هستند.

در ادامه، آیاتی می‌آیند که معیّت خاصّه الهی در آنها در موضوع ترغیب به جهاد و تحمّل سختی‌های آن به کار رفته است. در آیه زیر، همراهی خدا با مجاهدان، نه به عنوان صبرپیشگان و یا پرهیزکاران، بلکه به صورت مستقیم و با استفاده از ضمیر خطاب «کُم» یادآوری شده است:

(فَلا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَی السَّلْمِ وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَلَنْ یَتِرَکُمْ أَعْمالَکُمْ.۱

پس سستی نورزید و [کافران را] به آشتی مخوانید؛ [که] شما برترید و خدا با شماست و از [ارزش] کارهایتان هرگز نخواهد کاست).

پس از واقعه «بدر» و قبل از نبرد «اُحد»، برخی از مسلمانان به دنبال صلح و سازش با کفّار بودند،۲ امّا تذکر به همراهی خداوند با مؤمنان، در پی تشویق آنان به ادامه جنگ و لزوم پرهیز از سازش، همچنین یادآوری برتری و پیروزی آنان، مایه استواری و آمادگی هرچه بیشتر ایشان جهت پیکار با دشمنان شد.۳

از دیگر نمونه‌های معیّت رحیمیه می‌توان همراهیِ خداوند با فرشتگان به منظور ثبات بخشیدن به مجاهدان را بر شمرد.۴ بنا بر آنچه در آیات مربوط به جهاد از انواع همراهی خاص خدا بیان شد، می‌توان این گونه برداشت کرد که تأثیر مثبت توجّه به همراهی خدا با گروه صابران، پرهیزکاران، مجاهدان و حتّی فرشتگان، هم در مرحله آماده‌سازی برای جهاد خواهد بود و هم در میدان مبارزه و مقاومت علیه دشمن و هم در مرحله غلبه و پیروزی بر آنان.

1.. سورۀ محمّد، آیۀ ۳۵.

2.. التحریر و التنویر، ج‏۲۶، ص۱۱۱.

3.. تفسير راهنما، ج‏۱۷، ص۳۶۶.

4.. (إِذْ يُوحِى رَبُّكَ إِلَى ٱلْمَلَائِكَةِ أَنِّى مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا...) (سورۀ انفال، آیۀ ۱۲).


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
240

از صبر و نماز، و قبل از پیشگویی بلاهایی که در جهاد، متوجّه آنان می‌گردد،۱ مسلمانان را جهت شرکت در جهاد و پیکار با دشمنان، آماده نموده است.۲

افزون بر آیات یادشده که در آنها همراهیِ خدا با صابران به عنوان عاملی برای تشویق و ترغیب به جهاد و پیکار با دشمنان مورد استفاده قرار گرفته بود، در سه جای دیگر، برای این منظور از معیّت رحیمیّه خدا با «پرهیزکاران» استفاده شده است که در هر سه مورد، این همراهی با عبارت (وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقين)۳ بیان شده است. اعلام همراهی خدا با پرهیزکاران پس از فرمان جهاد، علاوه بر توجّه به لزوم رعایت تقوا حتّی در مبارزه با دشمن و مقابله به مثل با تجاوزات آنان، بر پشتیبانی و حمایت خدا از اهل تقوا و برخورداری آنان از امداد و یاری الهی در میدان نبرد دلالت دارد.

غیر از مسئله جهاد و ترغیب به آن، یکی دیگر از کاربردهای توجّه به همراهی خدا با اهل تقوا در باره رفع نگرانی از جهت توطئه‌ها و حیله‌گری‌های دشمنان است. خداوند متعال در آیات پایانی سوره مبارک «نحل»، ابتدا پیامبر گرامی‌اش را به صبر و شکیبایی سفارش می‌نماید؛ صبری که خود عنایتی از طرف خداست: (وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللّهِ).۴سپس ایشان را از اندوهگین شدن به خاطر کفرورزی کافران و دلتنگی به جهت مکر حیله‌گران نهی می‌نماید: (وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ).۵ آن گاه در ضمن بیانی کلّی، از همراهی ویژه و مهرآمیز خود با کسانی که پروا دارند و احسان و نیکی ورزند، خبر داده است:

(إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَالَّذِينَ هُم محُّسِنُونَ.۶

خداوند با کسانی است که تقوا پیشه کرده‏اند، و کسانی که نیکوکارند).

1.. ترجمۀ تفسیر الميزان، ج‏۱، ص۵۱۶.

2.. (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ ٱلصَّلَوٰةِ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّابِرِينَ * ...وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَىْ‏ءٍ مِّنَ ٱلْخَوْفِ وَ ٱلْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ ٱلْأَمْوَالِ وَ ٱلْأَنفُسِ وَ ٱلثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ ٱلصَّابِرِينَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۱۵۳ ـ ۱۵۵).

3.. سورۀ بقره، آیۀ ۱۹۴؛ سورۀ توبه، آیۀ ۳۶ و ۱۲۳.

4.. سورۀ نحل، آیۀ ۱۲۷.

5.. سورۀ نحل، آیۀ ۱۲۸.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22675
صفحه از 368
پرینت  ارسال به