روش‌های تقویتی

هر چیزی که به تقویت نیروی صبر و افزایش توان انسان در تحمّل موقعیت‌های ناخوشایند کمک کند، «روش تقویتی» نام‌گذاری می‌شود. روش‌های تقویتی از جهت «تقویت‌کننده» به دو گروه کلّی تقسیم می‌شوند. گاه این امر از ناحیه خودِ فرد انجام می‌شود، گاه از ناحیه دیگری. به عبارت دیگر، زمانی خودِ شخص است که با انجام دادن رفتاری خاص، به تقویت خویش می‌پردازد و زمانی هم فرد در توانمند ساختن و تقویت خویش، نقش مؤثری ندارد؛ بلکه دیگران او را تقویت می‌کنند. از این رو، می‌توان روش‌های توان‌افزایی را بر مبنای این که از چه ناحیه‌ای به افزایش نیروی بردباری فرد کمک می‌کنند، به دو دسته تقویت از ناحیه خود و تقویت از ناحیه دیگری، تقسیم نمود.

دسته اوّل (از دو دسته یادشده)، در این کتاب، در بخش نخست و با عنوان «روش‌های خودْتقویتی» یاد می‌شوند و از دسته دوم، به این دلیل که در روش‌هایی که در آن جای دارند، معمولاً خدای متعال است که به افزایش توان افراد می‌پردازد، در بخش دوم و با عنوان «روش‌های خداتقویتی» سخن گفته شده است.^۱ در هر بخش، چند گروه روش وجود دارد که تحت عنوان فصل، طرح شده‌اند و هر گروه نیز خود دارای چند روش تقویتی‌اند. بخش نخست، دارای شش فصل و بیست روش تقویتی، و بخش دوم، دارای دو فصل و دوازده روش تقویتی است.

توانمندی برای مقابله با نوعی خاص از صبر و بردباری، شمارش شده‌اند.^۱ لذا در هیچ یک از پژوهش‌های پیشین به صورت کامل و نظام‌مند و در جهت تولید مُدل کاربردی به عنوان معارف روان‌شناختی قرآن، به این موضوع پرداخته نشده است. در حالی که با توجّه به گرفتاری‌های زندگی انسان و سیر صعودی بیماری‌های روحی ـ روانی و عدم موفّقیت مورد انتظار در از میان بردن یا پیشگیری از این بیماری‌ها، و هم به جهت آن که هر مؤمنی خواستار این است که انسانی شکیبا و صبور باشد، در برابر حوادث بر خود نلرزد و استوار و مقاوم، مقابل سختی‌ها بایستد و وسوسه‌های گناه، پای او را نلغزاند و سربلند از آتش آزمون‌های الهی بیرون آید، ضرورت دارد با مراجعه به قرآن کریم به عنوان کامل‌ترین نسخه برای آرامش روح، آموزه‌هایی که از سوی خداوند متعال برای تقویت نیروی صبر در روح آدمی بیان شده‌اند، بررسی و استخراج شود تا در اصلاح یا ارتقای زندگی مردم مورد استفاده قرار گیرند و از این طریق، موجب کاهش بسیاری از تنیدگی‌ها یا مهار آنها شوند.