237
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

۱۶۴ مرتبه به کار رفته است که در تمام موارد، بیانگر اثبات همراهی و ملازمت میان موجودات مختلف مادی،۱ معنوی۲ و اعتباری،۳ یا نفی همراهی میان آنهاست. با عنایت به آیاتی که در آنها از همراهی خداوند با انسان سخن به میان آمده است، می‌توان «معیّت الهی» را به سه شکل ترسیم نمود: گاه این همراهی به صورت عام و گسترده، همگان را در بر می‌گیرد و هر انسانی، خواه مؤمن یا کافر را در هر شرایطی شامل می‌شود. چنین همراهی‌ای را «معیّت مطلقه» می‌نامند۴ که در هیچ زمانی نمی‌گنجد و به هیچ مکانی، محدود نمی‌شود.۵ هرچند توجّه‌دهی و بیان این شکل از همراهی الهی، فواید اخلاقی فراوانی چون دوری از گناه و معصیت را به دنبال خواهد داشت، امّا باعث به وجود آمدن حسّ پشت‌گرمی و حمایت مورد نظر نخواهد شد.

شکل دومِ معیّت الهی، همراهی ویژه‌ای است که به عنوان لطف و عنایت خاصّ خدای سبحان، تنها شامل برخی از بندگان برگزیده است. افرادی که دارای صفاتی چون: ایمان،۶ صبر،۷ تقوا۸ و احسان۹ اند، از جمله برگزیدگانی هستند که در قرآن به مصاحبت خدای تعالی با آنان تصریح شده است. این نوع از همراهی که «معیّت رحیمیه» نام گرفته،۱۰ همان است که توجّه به آن موجب خواهد شد، شخص، خود را مورد حمایت و یاری خاص خدا بداند و مشکلات پیش رویش را به بهترین شکل ممکن، مدیریت نماید.

1.. مانند دو انسان (سورۀ نساء، آیۀ ۱۰۲) یا انسان و کوه (سورۀ سبأ، آیۀ ۱۰) یا انسان و کتاب (سورۀ بقره، آیۀ ۴۱).

2.. مانند فرشتگان و ابلیس (سورۀ حجر، آیۀ ۳۱) یا سنگینی اعمال (سورۀ عنکبوت، آیۀ ۱۳).

3.. مانند ایمان (سورۀ فتح، آیۀ ۴)، سختی و آسانی (سورۀ شرح، آیۀ ۵ و ۶).

4.. حيات حقيقی انسان در قرآن، ص۹۲.

5.. دو آیه زیر بر این معیت دلالت دارد: (...هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَ ٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ) (سورۀ حدید، آیۀ ۴)؛ (...مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَىٰ ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَ لَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَ لَا أَدْنَىٰ مِن ذَٰلِكَ وَ لَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا...) (سورۀ مجادله، آیۀ ۷).

6.. (أَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلْمُؤْمِنِينَ) (سورۀ انفال، آیۀ ۱۹).

7.. (إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّابِرِينَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۱۵۳). نیز، ر.ک: سورۀ انفال، آیۀ ۴۶ و ۶۶.

8.. (أَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلْمُتَّقِينَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۱۹۴). نیز، ر.ک: سورۀ توبه، آیۀ ۳۶ و ۱۲۳؛ سورۀ نحل، آیۀ ۱۲۸.

9.. (إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوا وَّ ٱلَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ) (سورۀ نحل، آیۀ ۱۲۸). نیز، ر.ک: سورۀ عنکبوت، آیۀ ۶۹.

10.. حيات حقيقی انسان در قرآن، ص۹۲.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
236

هيچ قومی را كه ايمان به خدا و روز رستاخيز دارند نمی‌يابی كه با دشمنان خدا و رسولش دوستی كنند، هر چند پدران يا فرزندان يا برادران يا خويشاوندانشان باشند. آنان كسانی هستند كه خدا ايمان را بر صفحه دل‌هايشان نوشته و با روحی از ناحيه خودش آنها را تقويت فرموده است).

اين آيه، آشكارا تقويت مؤمنانی را که می‌باید از دشمنان خدا و رسولش تبرّی بجویند؛ با روحی از سوی خداوند بيان می‏كند. تبرّی جستن از دشمنان خدا و پیامبر صلی الله علیه و اله حتّی در صورتی که از نزدیکان انسان باشند، با در نظر گرفتن این نکته که پیوند نَسَبی (پدری، فرزندی، برادری و خويشاوندی)، قوی‏ترين و پايدارترين سبب دوستی‏هاست،۱‏ کار دشواری است که با تأیید الهی آسان می‌شود.

مفسّران در باره اين‏كه منظور از «روح الهی» چيست، آرای گوناگونی دارند. برخی مقصود از آن را جبرئيل علیه السلام‏ و گروهی قرآن دانسته‏اند.۲ گروهی نيز معتقدند که مقصود از آن، برهان و ادلّه عقلی است.۳ مؤلّف تفسیر المیزان، همه اين ديدگاه‏ها را به سبب نداشتن دليلی متقن، وجوهی ضعيف شمرده است.۴ او خود معتقد است که مراد، روح الهی است که غير از روح بشری است و دارای آثار ويژه‏ای ملازم با خوش‏بختی ابدی انسان است.۵ امام باقر علیه السلام نيز در تفسير «روح منه» می‌فرماید: «هو الإيمان»۶ كه با بيان تفسير الميزان، سازگاری دارد.۷

چهار. معیّت

از دیگر مفاهیم قرآنی دالّ بر تقویت خدا ـ ‌پشتیبان، مفهوم «معیّت» یعنی همراهی و اجتماع میان دو چیز در زمان، مکان یا مقام است.۸ واژه «مع» در قرآن روی هم رفته

1.. تفسير راهنما، ج‏۱۸، ص۴۳۷.

2.. ترجمۀ مجمع البيان، ج‏۲۴، ص۳۰۳ (به نقل از دیگران).

3.. همان‌جا؛ تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۷.

4.. ترجمۀ تفسیر الميزان، ج‏۱۹، ص۳۴۱.

5.. نور الثقلين، ج۵، ص۲۶۹.

6.. امدادهای غيبی از نگاه قرآن، ص۷۳.

7.. مفردات الفاظ القرآن، ص۷۷۱.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22845
صفحه از 368
پرینت  ارسال به