231
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

امّا گروه دوم از آیاتی که در آنها واژه نصر به کار رفته، آیاتی است که مفهوم یاری در آنها، در جنبه مثبت یعنی در قالب نصرت‌های الهی به کار رفته است؛ کمک‌هایی که منشأ آن یا به طور مستقیم یا با واسطه، خدای متعال است. این گروه از آیات، با توجّه به معنای اراده شده از نصرت در آنها، به دو بخش تقسیم می‌گردد. در بخشی از آنها از مفهوم نصرت، معنای غلبه و پیروزی اراده شده است. در بحث لغوی گذشت که در صورت متعدّی شدن واژه «نصر» با حرف «عَلیٰ»، نصرت به معنای غلبه و استیلا خواهد بود. لذا مفهوم غلبه در این گونه موارد روشن خواهد بود. در مواردی هم که نصرت به صورت مطلق بیان شده، پیروزی و غلبه به عنوان لازمه و اثر آن اراده شده است. این دسته از آیات نیز مانند گروه قبل، مربوط به بحث ما نیستند؛ بلکه در «تقویت نصرت‌ ـ ‌انتظاری» جای می‌گیرند.۱

بنا بر این، در این بخش، تنها آن دسته از آیات مدّ نظرند که از کاربرد نصرت الهی در آنها، جایگاه و نقش توجّه به یاری خدا به عنوان یکی از شیوه‌های حمایت و پشتیبانی در افزایش توان انسان، معلوم گردد. در واقع، نصرت در همان معنای اصلی خودش (یعنی یاری‌رسانی) استعمال شده باشد. آیاتی که نصرت خدا را یکی از نمونه‌های تقویت و تأیید الهی عنوان نموده‌اند، از جمله این موارد است. برای نمونه، خداوند در آیه زیر، یاری خویش را در کنار مؤمنان از مصادیق تقویت و تأیید پیامبر صلی الله علیه و اله قرار داده است؛ چرا که یکی از مشکلات پیش روی پیامبر صلی الله علیه و اله، نیرنگی بود که ممکن بود توسّط کافران پس از برقراری پیمان صلح با آنان به وجود آید:

(وَإِن يُرِيدُواْ أَن يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللّهُ هُوَ الَّذِيَ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ.۲

و اگر بخواهند تو را فریب دهند، خدا برای تو کافی است. او همان کسی است که تو را با یاری خود و مؤمنان، تقویت کرد).

1.. زیرا این گونه آیات در مقام اطمینان‌بخشی نسبت به وقوع پیروزی و غلبۀ نهایی است. به این صورت که با زنده نگه داشتن حالت انتظار و توقّع نصرت و پیروزی در افراد، حسّ ناامیدی و یأس در آنها را از بین می‌بَرَد و به تقویت روحیۀ آنان می‌پردازد. روشن است که کارکرد انتظار و توقّع غلبه در توانمندسازی افراد برای تحمّل سختی‌ها، غیر از توجّه و درک و یاری کنونی است.

2.. سورۀ انفال، آیۀ ۶۲.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
230

در یک نگاه کلّی می‌توان آیاتی را که در آنها موضوع یاری‌رسانی مطرح شده‌اند، را به دو گروه تقسیم نمود: گروه نخست دربردارنده آیاتی است که در مقام نفی هر گونه یاری و نصرت از غیر خدا هستند. بیشتر این آیات در مقام توصیف روز قیامت، یکی از اوصاف آن را بی‌یاور شدن برخی افراد و گروه‌ها در آن روز معرّفی می‌نماید.۱ کافران،۲ ظالمان،۳ مشرکان،۴ منافقان،۵ اهل کتاب،۶ استهزا‌گران،۷ گناهکاران،۸ دنیا طلبان،۹ لعنت‌شدگان۱۰ و فرعونیان،۱۱ از جمله گروه‌هایی هستند که بر عدم نصرتشان تأکید شده است. جایگاه این دسته از آیات در بخش تقویت‌های تضعیفی خواهد بود که در آینده به آن اشاره می‌شود.

1.. سورۀ بقره، آیۀ ۴۸ و ۱۲۳؛ سورۀ دخان، آیۀ ۴۱؛ سورۀ طور، آیۀ ۴۶.

2.. (أُولـٰئِكَ ٱلَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِى ٱلدُّنْيَا وَٱلْأَخِرَةِ وَمَا لَهُم مِّن نَّـٰصِرِينَ) (سورۀ آل عمران، آیۀ ۲۲). نیز، ر.ک: سورۀ آل عمران، آیۀ ۵۶ و ۹۱؛ سورۀ انبیا، آیۀ ۳۹؛ سورۀ احزاب، آیۀ ۶۵.

3.. (وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ ٱللَّهَ يَعْلَمُهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ) (سورۀ بقره، آیۀ ۲۷۰). نیز، ر.ک: سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۹۲؛ سورۀ مائده، آیۀ ۷۲؛ سورۀ حج، آیۀ ۷۱؛ سورۀ فاطر، آیۀ ۳۷؛ سورۀ قصص، آیۀ ۴۱؛ سورۀ شورا، آیۀ ۸ و ۴۶).

4.. (وَ لَمْ تَكُن لَّهُ فِئَةٌ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَ مَا كَانَ مُنتَصِرًا) (سورۀ کهف، آیۀ ۴۳). نیز، ر.ک: سورۀ عنکبوت، آیۀ ۲۵؛ سورۀ طور، آیۀ ۴۶.

5.. (إِنَّ ٱلْمُنَافِقِينَ فِى ٱلدَّرْكِ ٱلْأَسْفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۱۴۵). نیز، ر.ک: سورۀ توبه، آیۀ ۷۴.

6.. (لَّيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِىِّ أَهْلِ ٱلْكِتَابِ مَن يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۱۲۳).

7.. (وَ قِيلَ ٱلْيَوْمَ نَنسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَـٰذَا وَ مَأْوَاكُمُ ٱلنَّارُ وَ مَا لَكُم مِّن نَّـٰصِرِينَ) (سورۀ جاثیه، آیۀ ۳۴).

8.. (لَّيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِىِّ أَهْلِ ٱلْكِتَابِ مَن يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۱۲۳). نیز، ر.ک: سورۀ نوح، آیۀ ۲۵.

9.. (أُولئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشْتَرَوُا ٱلْحَيَوٰةَ ٱلدُّنْيَا بِالْأَخِرَةِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ ٱلْعَذَابُ وَ لَا هُمْ يُنصَرُونَ) (سورۀ بقره، آیۀ ۸۶). نیز، ر.ک: سورۀ انعام، آیۀ ۷۰.

10.. (أُولئِكَ ٱلَّذِينَ لَعَنَهُمُ ٱللَّهُ وَمَن يَلْعَنِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ نَصِيرًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۵۲).

11.. (وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى ٱلنَّارِ وَ يَوْمَ ٱلْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ) (سورۀ قصص، آیۀ ۴۱).

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22690
صفحه از 368
پرینت  ارسال به