221
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

در قرآن کریم، آیاتی به چشم می‌خورند که بیانگر به کارگیریِ روش یادشده برای تقویت پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و دیگر انبیای الهی است. خدای سبحان در جهت افزایش قدرت و نیروی پایداری ایشان در برابر سخت‌ترین مشکلات و مقابله با هجمه دشمنان آنان ـ که گاه در قالب نقشه‌های شیطانی و گاه به شکل جنگ و مبارزه نظامی صورت می‌گرفت ـ، با تعابیر گوناگون به حمایت از آنان پرداخته است. در ادامه، به برخی از این تعابیر اشاره می‌گردد.

یک. ولایت

واژه‌های ولایت، ولی، مولا، اولیاء و امثال آن، از ماده «و ل ی» اشتقاق یافته‌اند.۱ این واژه در اصل به معنای واقع شدن چیزی در پی چیز دیگر، با وجود ارتباط خوب یا بد میان آنها۲ و بر طرف شدن هر نوع واسطه غیر هم جنس از بین آن دو است.۳ بنا بر این، وجود ارتباط تنگاتنگ بین دو چیز برای تحقّق مفهوم «ولایت»، ضروری است.۴ ولایت خدا بر بندگان ـ که مورد بحث ماست ـ، به دو نوع تقسیم می‌شود. رابطه و اتّصال خدا به بنده، گاه عمومی است که همه افراد را شامل می‌شود و گاه به گونه‌ای است که تنها شامل حال برخی از افراد می‌شود.۵ به عبارت دیگر، خداوند نسبت به بندگان، دارای دو نوع ولایت است: «ولایت عامه» و «ولایت خاصّه»،۶ یا به تعبیر برخی مفسّران، «ولایت پاداش».۷

1.. مادۀ «ولی» همراه با مشتقاتش ۲۳۱ مرتبه در قرآن تکرار شده است.

2.. التحقيق فی کلمات القرآن الکريم، ج‏۱۳، ص۲۰۲.

3.. مفردات الفاظ القرآن، ص۸۸۵.

4.. از آن جا که ایجاد ارتباط، دوسویه و متقابل خواهد بود، پس کلمۀ «ولی» بر هر دو طرف ولایت (ولی و مولّی علیه) اطلاق می‌شود. این است که در گروه زیادی از آیات، با این که ولایت خدا بر مؤمنان (سورۀ بقره، آیۀ ۲۵۷؛ سورۀ آل‏عمران، آیۀ ۶۸؛ سورۀ محمّد، آیۀ ۱۱)، پرهیزکارن (سورۀ انفال، آیۀ ۳۴؛ سورۀ جاثيه، آیۀ ۱۹)، صالحان (سورۀ اعراف، آیۀ ۱۹۶) و رزمندگان (سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۲۲؛ سورۀ انفال، آیۀ ۴۰) بیان شده است، امّا در آیات دیگری، مؤمنان نیز به عنوان «اولیاء الله» معرفی شده‌اند (سورۀ یونس، آیۀ ۶۲) این که مؤمنان، ولی خدا هستند، به این معناست که ميان آنان و خدا حائل و فاصله‏ای نيست (تفسير نمونه، ج‏۸، ص۳۳۳) و آنان با اطاعت و بندگی خدای تعالی به او نزدیک می‌شوند (ترجمۀ جوامع الجامع، ج‏۳، ص۷۹).

5.. در پرتو ولايت، ص۲۹۱.

6.. تفسير نمونه، ج‏۲۱، ص۴۳۰.

7.. توحيد در قرآن، ص۴۳۷.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
220

افزایش سطح بردباری و تحمّلش نیز تضمین خواهد شد، و هرگز هنگام رویارویی با سختی‌ها دچار تنیدگی نخواهد شد. لذا با توان بیشتری به مدیریت و کنترل رفتار خود در برابر سختی اقدام می‌کند.

شیوه‌ها و راه‌های ایجاد حمایت را که در قرآن کریم برای تقویت روحیه پیامبر صلی الله علیه و اله و پیروان ایشان به کار رفته، می‌توان در هشت روش تقویتی: «خدا‌ ـ ‌پشتیبان»، «خدا‌ ـ ‌آگاهی»، «خدا‌ ـ ‌کفایتی»، «خدا‌ ـ ‌تقلیلی»، «خدا‌ ـ ‌تسکینی»، «خدا ـ ‌تأمینی»، «خدا‌ ـ ‌دفاعی» و «خدا‌ ـ ‌یادآور» جمع نمود. اینک با بررسی هر یک از این روش‌ها، به کارکرد روانی و منبع قرآنی آنها اشاره خواهیم نمود.

۱. تقویت «خدا ـ ‌پشتیبان»

مراد از «تقویت خدا ـ ‌پشتیبان» آن است که توجّه شخص به پشتیبانی و حمایت خدا به عنوان برترین حامی انسان در سختی‌ها جلب شود. انسان، نیازمندِ پشتیبانی است. گاه احساس می‌کند که خود به تنهایی نمی‌تواند در برابر مشکلات ایستادگی کند. ممکن است که این احساس، واقعیت نداشته باشد و در حقیقت، سطح توانمندی و تاب‌آوری او بالا باشد؛ امّا چون خود را بی‌پشتوانه می‌بیند، لذا توان خویش را برای تحمّل مشکلِ پیش‌آمده، کم و ضعیف ارزیابی می‌کند. همین امر، کافی است تا در انتخاب واکنش به آن مشکل دچار خطا شود و رفتارش به بی‌صبری و شکوه‌گری بینجامد. این در حالی است که اگر خود را مورد حمایت دیگران ببیند و بداند که شخص نیرومندی، حمایتگر و پشتیبان اوست، دیگر خود را در عبور از موقعیت‌های دشوار، تنها نخواهد دید. گویی نیروی خویش را با نیروی حمایتگر پیوند می‌زند و از این طریق، صحیح‌ترین واکنش را ـ که همان شکیبایی و تحمّل سختی بدون شکوه‌گری است ـ به نمایش می‌گذارد.

حال تصوّر کنید که حامیِ انسان، خداوندی باشد که هم قدرت مطلق است و هم وعده او حتمی و قطعی است. باور کردن و اعتقاد داشتن به چنین حمایتی، افزون بر ایجاد حسّ امنیت و تضمین موفّقیت، مانع از احساس تنهایی و بی‌پشتوانگی خواهد بود.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22918
صفحه از 368
پرینت  ارسال به