(إِن تَسْخَرُواْ مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنكُمْ كَمَا تَسْخَرُونَ.۱
اگر ما را مسخره کنید ما نیز شما را به مانند خودتان، مسخره خواهیم کرد).
برخی مفسّران، استهزای نوح علیه السلام را همان مجازات خداوند و شماتت مشرکان هنگام غرق شدن دانستهاند؛۲ امّا گروهی دیگر استهزای وی را به معنای حقیقی و دلیل بر جواز مقابله به مثل این عمل دانستهاند.۳
در گروهی از آیات نیز به پیامبر صلی الله علیه و اله سفارش شده است تا از کفار و مشرکان،۴ جاهلان،۵ منافقان۶، مسخرهکنندگان آیات الهی،۷ اعراض کنندگان از یاد خدا و دنیا پرستان،۸ دوری نماید. برای نمونه در جریان میهمانی بستگان پیامبر صلی الله علیه و اله در اوایل بعثت که در پی نزول آیه (وَ أنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِین)۹ و پس از فرمان انذار و دعوت نزدیکان صورت گرفت، به منظور دلداری وی از نافرمانی آنها خطاب به ایشان میفرماید:
(فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّی بَرِیءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ.۱۰
اگر تو را نافرمانی کنند بگو: «من از آنچه شما انجام میدهید بیزارم!»).
در واقع، خداوند متعال با تجویز مقابله به مثل نمودن، پیامبر صلی الله علیه و اله را از موقعیت فشارزا دور نموده است و دور بودن از موقعیت فشارزا به معنای خالی شدن ذهن فرد از پرداختن به آن، نه به منظور فرار از آن، خود عاملی برای آرامش خواهد بود.
1.. سورۀ هود، آیۀ ۳۸.
2.. مجمع البیان، ج۵، ص۲۴۱.
3.. ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۳۸.
4.. (فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ ٱلْمُشْرِكِينَ) (سورۀ حجر، آیۀ ۹۴). نیز، ر. ک: سورۀ انعام، آیۀ ۱۰۶؛ سورۀ سجده، آیۀ ۳۰.
5.. (خُذِ ٱلْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ ٱلْجَاهِلِينَ) (سورۀ اعراف، آیۀ ۱۹۹).
6.. (وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَىٰ مَا أَنزَلَ ٱللَّهُ وَإِلَى ٱلرَّسُولِ رَأَيْتَ ٱلْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنكَ صُدُودًا *... أُولٰئِكَ ٱلَّذِينَ يَعْلَمُ ٱللَّهُ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُل لَّهُمْ فِى أَنفُسِهِمْ قَوْلَاً بَلِيغًا) (سورۀ نساء، آیۀ ۶۱ ـ ۶۳؛ و نیز، ر. ک: سورۀ نساء، آیۀ ۸۱).
7.. (وَإِذَا رَأَيْتَ ٱلَّذِينَ يَخُوضُونَ فِى آٰيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِى حَدِيثٍ غَيْرِهِ...) (سورۀ انعام، آیۀ ۶۸).
8.. (فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّىٰ عَن ذِكْرِنَا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا ٱلْحَيَوٰةَ ٱلدُّنْيَا) (سورۀ نجم، آیۀ ۲۹).
9.. سورۀ شعرا، آیۀ ۲۱۴.
10.. سورۀ شعرا، آیۀ ۲۱۶.