میزان درد و رنج آن نیز می‌افزایند؛ با حلّ مشکل خود، سختی و گرفتاری را به یک فرصت و پله‌ای برای رسیدن به اهدافشان تبدیل می‌کنند و در یک کلام، افزون بر زندگی آرام و موفّقیت‌آمیز دنیوی، فرجامی خوش و آخرتی نیکو را نیز برای خویش تضمین می‌کنند.
موقعیت ناخوشایند ⇦ واکنش مثبت (صبر) ⇦ کاهش یا مهار تنیدگی ⇦ گذر سالم
موقعیت ناخوشایند ⇦ واکنش منفی (بی‌صبری) ⇦ افزایش تنیدگی ⇦ گذر همراه با آسیب
افزایش نیروی صبر
تا این جا نقش مقابله صحیح (صبر) در کاهش فشارهای روانی روشن شد؛ امّا مهم‌تر از انتخاب یک مقابله صحیح و کارآمد، راه‌های دستیابی به آن است. با توجّه به فراوانی آیات و احادیث مربوط به صبر و پایداری، اهمیت و سودمندی آن به عنوان بهترین نوع واکنش در برابر ناملایمات بر کسی پوشیده نیست! ولی آنچه مورد غفلت واقع شده، علل و عواملی است که موجب آن صبر می‌گردد. چنانچه گذشت، در معنای لغوی صبر، مفهوم حبس و نگهداری نفسْ در نظر گرفته شده است.۱ پس شخص صابر در کنترل و نگهداری نفس خویش، نیازمند صَرفِ نیرو و توان است. همچنان که این مطلب از آیاتی که استطاعت در صبر را مطرح نموده‌اند،۲ قابل برداشت است. بر اساس این آیات، صبر، امری است که به توانایی و استطاعت نیاز دارد.
در جای دیگر نیز صبر را از اموری دانسته است که به عزم و اراده جدّی نیازمند است.۳ هر امری که برای تحقّقش علاوه بر اراده عادی، تصمیم جدّی بخواهد، به وجود آمدنش جز با نیرو و توان ممکن نیست.۴ اگر این توان، تأمین نگردد، در مهار
1.. الصَّبْرُ: حَبس النفس عن الجزع ( الصحاح، ج۲، ص۷۰۶؛ معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۳۸).
2.. ر. ک: سورۀ کهف، آیۀ ۶۷، ۷۲ و ۷۵. در این آیات حضرت خضر علیه السلام با عبارت (إِنَّكَ لَن تَسْتَطِيعَ مَعِىَ صَبْرًا) بر ناتوانی حضرت موسی علیه السلام برای صبر بر همراهی با وی، تأکید ورزیده است.
3.. (وَٱصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ ٱلْأُمُورِ)؛ لقمان، آیۀ ۱۷. نیز، ر. ک: سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۸۶؛ سورۀ شوری، آیۀ ۴۳.
4.. تسنیم، ج۷، ص۶۴۴.
