پس [ای پیامبر!] صبر و شکیبایی پیشه کن که وعده خدا حق است، و برای گناهت استغفار کن، و هر صبح و شام، تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور!).
بیان توصیه به استغفار و طلب بخشش گناهان که بعد از سفارش به صبر و بردباری آمده است، ما را به نقش استغفار در تکامل نیروی صبر رهنمون می‌سازد؛ چه این که صبر و بردباری ـ چنانچه گذشت ـ نیاز به نیرو و توان دارد و یکی از راه‌های ازدیاد نیرو و توان، استغفار است. همچنان که در آیه زیر از زبان هود علیه السلام خطاب به قومش، از جمله پیامدهای استغفار و توبه، ازدیاد نیرو و قوّت دانسته شده است:
(وَ یَٰقَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلی قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْاْ مجُرِمِين.۱
و ای قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوی او بازگردید، تا [باران] آسمان را پی در پی بر شما بفرستد و نیرویی بر نیرویتان بیفزاید! و گنهکارانه، روی [از حق] بر نتابید!).
عبارت «یزدکم» عطف بر «یرسل» و جواب برای شرط مقدّر است؛ یعنی: «إن تستغفروا و توبوا... یزدکم؛ اگر استغفار و توبه کنید... خداوند نیروی شما را افزایش میدهد».۲ بنا بر این، هود علیه السلام در آیه یادشده، مردم خویش را در صورت استغفار از گناهان و بازگشت به سوی خدا، به افزایش هر گونه نیروی مادی و معنوی۳ بشارت داده است. افزایش توان بردباری نیز از جمله نیروی‌های مادی است.
این اثرات در باره توبه انسان بود؛ امّا در قرآن، توبه خدا به بندگان نیز که یک‌بار به صورت لطفی است که شامل حال بنده می‌شود تا توفیق توبه یابد، و یک‌بار پس از پدید آمدن توبه بنده، در قالب پذیرش و قبول توبه وی با نزول رحمتش صورت می‌گیرد، به عنوان یکی از اسباب آسان‌کننده سختی‌ها دانسته شده است. این مطلب
