177
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

همان تعبیر لطیفی بیان شده است که در آیه قبل از زبان ساحران ایمان‌آورنده به موسی علیه السلام بیان شد. تعبیر (أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً) کنایه از دریافت بالاترین حدّ صبر است. به این معنا که خود را به ظرف، و صبر را به آب، و دادن خدا را به ریختن آب در ظرف و لبریز کردن آن تشبیه کردند، و منظورشان این بوده که دل‏های ما را لبریز و سرشار از صبر کن تا در برابر نزول هیچ عذابی، جَزَع نکنیم.۱

از این آیه برداشت می‌شود که دعا و نیایش در هنگامه سخت پیکار با دشمنان، علاوه بر تأثیری که ممکن است در تعیین سرنوشت جنگ داشته باشد، روحیه افراد را بالا می‏بَرَد و توان رزمی آنها را چندین برابر می‏کند.۲ به خاطر همین روحیه بالا بود که سرانجام سپاه طالوت با عدّه اندکشان به اذن خدا بر سپاه فراوان جالوت غلبه نمود: (فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوت).۳

همچنان که این اثر در مورد سوم که مربوط به دعای پیامبران و مجاهدان پیرو آنان در میدان جنگ است نیز قابل برداشت است.

(وَ كَأَيِّن مِّن نَّبی‏ٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابهُمْ فی سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكاَنُواْ وَاللَّهُ يُحبُّ الصَّابرِينَ * وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَن قَالُواْ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فی أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلی الْقَوْمِ الْكَفِرِين.۴

چه بسیار پیامبرانی که مردان الهی فراوانی به همراه آنان جنگ کردند! آنها هیچ گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان می‏رسید، سست و ناتوان نشدند و خضوع و تسلیم نشان ندادند و خداوند، شکیبایان را دوست دارد. و سخنشان تنها این بود که: «پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و از تندروی‌های ما در کارها، چشم‏پوشی کن. قدم‌های ما را استوار بدار و ما را بر جمعیت کافران، پیروز گردان!).

1.. ترجمه تفسیر الميزان، ج‏۸، ص۲۷۸.

2.. تفسیر کوثر، ج‏۱، ص۵۷۳.

3.. سورۀ بقره، آیۀ ۲۵۱.

4.. سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۴۶ و ۱۴۷.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
176

گفتند: ما به سوی پروردگارمان بازخواهیم گشت. و تو جز برای این ما را به کیفر نمی‏رسانی که ما به معجزات پروردگارمان ـ وقتی برای ما آمد ـ ایمان آوردیم. پروردگارا! بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را مسلمان بمیران).

فرعون در پی گرایش ساحران به رسالت موسی علیه السلام و ایمانشان به ربوبیت خداوند، به شدّت برآشفت و آنان را به سبب ایمانشان تهدید کرد که پس از بریدن دست و پایشان تمامی آنان را به چوبه دار خواهد بست؛۱ امّا عکس العمل آنان در آن شرایط سخت و دشوار، اظهار پایداری بر طریق ایمان و سپس دست به دعا برداشتن به درگاه خداوند بود. ذکر درخواست آنان پس از تهدید فرعون می‌تواند بیانگر این نکته باشد که دعا به درگاه خداوند و درخواست یاری از وی به هنگام روبه‌رو شدن با مشکلات، راهی برای بالا بردن آستانه صبر و پایداری است.

مورد دوم دعای طالوت و سپاهیان برگزیده او برای برخورداری از توان و نیروی صبر، ثبات قدم و نصرت و پیروزی بر سپاهیان جالوت است:

(وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَجُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَثَبِّتْ أَقْدامَنا وَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْكافِرِينَ.۲

و هنگامی که با جالوت و سپاهیانش روبه‌رو شدند، گفتند: «پروردگارا! بر [دل‌های‏] ما شکیبایی فرو ریز، و گام‌های ما را استوار دار، و ما را بر گروه کافران پیروز فرمای»).

آنان نخست صبر و شکیبایی و سپس ثبوت قدم و در سومین مرحله، پیروزی را از خدا تقاضا نمودند که در حقیقت، دعای اوّل، جنبه باطنی و درونی داشت و درخواست دوم، جنبه ظاهری و برونی، و سومین تقاضای آنها به نتیجه نهایی صبر یعنی استقامت و ثبات قدم اشاره داشت.۳ دعای آنان برای برخورداری از صبر، با

1.. (وَأُلْقِىَ ٱلسَّحَرَةُ سَاجِدِينَ * قَالُوا ءَامَنَّا بِرَبِّ ٱلْعَالَمِينَ * رَبِّ مُوسَىٰ وَ هَـٰرُونَ * قَالَ فِرْعَوْنُ ءَامَنتُم بِهِ قَبْلَ أَنْ ءَاذَنَ لَكُمْ إِنَّ هَـٰذَا لَمَكْرٌ مَّكَرْتُمُوهُ فِى ٱلْمَدِينَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْهَا أَهْلَهَا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ * لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ) (سورۀ اعراف، آیۀ ۱۲۰ ـ ۱۲۴).

2.. سورۀ بقره، آیۀ ۲۵۰.

3.. تفسیر نمونه، ج‏۲، ص۲۴۵.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22573
صفحه از 368
پرینت  ارسال به