175
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

دعای هود علیه السلام و نوح علیه السلام در جریان تکذیب‌گری و اتهام‌زنی قومشان،۱ دعای یونس علیه السلام هنگام گرفتار شدن در شکم ماهی،۲ دعای زکریا علیه السلام وقتی از بدون وارث ماندن خویش نگران شد،۳ دعای موسی علیه السلام هنگام دریافت مأموریت الهی۴ و نیز گرفتاری در شرّ ظالمان و پس از جریان کشتن یکی از فرعونیان و فرار از مصر،۵ دعای آسیه (سلام الله علیها) به هنگام گرفتار شدن در ظلم فرعون،۶ و دعای اصحاب کهف پس از پناه گرفتن در غار و فرار از جوّ بت‌پرستی و گناه.۷ نقل این دعاها در گرفتاری‌های گوناگون و شرایط دشوار، بیانگر تأثیر و نقش دعا و نیایش با پروردگار در آسان‌تر شدن مشکلات و کاهش فشارهای روانیِ حاصل از آن است.

در باره نقش دعا در توان‌افزایی از لحاظ متعلّق و موضوع درخواست، می‌توان به سه مورد اشاره نمود. مورد اوّل، دعای ساحران ایمان آورنده به موسی علیه السلام، به جهت برخورداری از صبر و بردباری در برابر شکنجه‏های فرعون است که در این آیه به آن اشاره شده است:

(قَالُواْ إِنَّا إِلی‏ رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ * وَمَا تَنقِمُ مِنَّا إِلَّا أَنْ ءَامَنَّا بَايَاتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاءَتْنَا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبرْاً وَتَوَفَّنَا مُسْلِمِين.۸

1.. (وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ... * قَالَ رَبِّ ٱنصُرْنِى بِمَا كَذَّبُونِ) (سورۀ مؤمنون، آیۀ ۲۳ و ۲۶)؛ (كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا وَ قَالُوا مَجْنُونٌ وَٱزْدُجِرَ * فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّى مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ) (سورۀ قمر، آیۀ ۱۰).

2.. (وَ ذَا ٱلنُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَـٰضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَـادَىٰ فِى ٱلظُّـلُمَاتِ أَن لَّا إِلَـٰهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ ٱلظَّالِمِينَ) (سورۀ انبیا، آیۀ ۸۷).

3.. (وَ زَكَرِيَّا إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِى فَرْدًا وَ أَنتَ خَيْرُ ٱلْوَارِثِينَ) (سورۀ انبیا، آیۀ ۸۹؛ سورۀ مریم، آیۀ ۳).

4.. (ٱذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ‏ طَغَىٰ‏ * قَالَ رَبِّ ٱشْرَحْ لِى صَدْرِى * وَ يَسِّرْ لِى أَمْرِى * وَٱحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِى * يَفْقَهُوا قَوْلِى * وَ ٱجْعَل لِّى وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِى * هَـٰرُونَ أَخِى * ٱشْدُدْ بِهِ أَزْرِى * وَ أَشْرِكْهُ فِى أَمْرِى) (سورۀ طه، آیۀ ۲۴ ـ ۳۲).

5.. (قَالَ رَبِّ إِنِّى ظَـلَمْتُ نَفْسِى فَاغْفِرْ لِى فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ * قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَىَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِّلْمُجْرِمِينَ *... فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِى مِنَ ٱلْقَوْمِ ٱلظَّالِمِينَ *... فَسَقَىٰ لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّىٰ إِلَى ٱلظِّلِّ فَقَالَ رَبِّ إِنِّى لِمَا أَنزَلْتَ إِلَىَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ) (سورۀ قصص، ۱۶، ۱۷، ۲۱ و ۲۴).

6.. (وَ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱمْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ٱبْنِ لِى عِندَكَ بَيْتًا فِى ٱلْجَنَّةِ وَ نَجِّنِى مِن فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِى مِنَ ٱلْقَوْمِ ٱلظَّالِمِينَ) (سورۀ تحریم، آیۀ ۱۱).

7.. (إِذْ أَوَى ٱلْفِتْيَةُ إِلَى ٱلْكَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً وَ هَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا) (سورۀ کهف، آیۀ ۱۰).

8.. سورۀ اعراف، آیۀ ۱۲۵ و ۱۲۶.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
174

حیث که استعانت، خود نوعی از طلب کردن و دعا نمودن است،۱ بیشتر خواهد شد؛ چرا که دعا و نیایش در درگاه خداوند به عنوان یکی از راه‌های ارتباطی عالم مادّه با ملکوت، با همه خواصّی که دارد، یک خاصیّت ویژه و ممتاز، برای دعا کننده دارد، و آن این است که او را در سایه اتصال به بی‌نیازِ مطلق و منبع قدرت، بر تحمّل سختی‌ها قادر می‌سازد. بنا بر این، استعانت از خدای سبحان، هم از حیث ایجاد ارتباط و پیوند نیروی فرد به قدرت نامتناهی الهی، موجب تقویت است و هم از حیث متعلّق و موضوع طلب که همان کمک و یاری است. این، خاصیتی است که در دعاهای مشابه نیز جاری است. مثلاً شخصی که از درگاه خدای متعال می‌خواهد که توفیق صبر و بردباری بر ناخوشایندها را به او ارزانی نماید و نیروی شکیبایی‌اش را افزایش دهد یا نصرت و یاری او را طلب می‌کند و یا ثبات قدم و استقامت در برابر مشکلات را خواستار باشد، علاوه بر توانی که از صِرف روی آوردن به خدا و ایجاد چنین ارتباطی برایش حاصل می‌شود، ثمره استجابت دعایش نیز او را در تحمّل سختی‌ها یاری می‌رساند. با این حساب، دعا و نیایش از دو جهت، توان انسان را در تحمّل سختی افزایش می‌دهد: یک بار به لحاظ حصول ارتباط با منبع قدرت و یک بار به لحاظ رسیدن به درخواستش مبنی بر توفیق صبر و استقامت، یا اعانت و یاری الهی.

در باره جهت اوّل می‌توان به آیاتی که دعای پیامبران و مؤمنان به هنگام گرفتاری و سختی را نقل کرده‌اند، اشاره نمود. دعاهایی مانند: دعای ایّوب علیه السلام به هنگام بیماری و گرفتاری،۲ دعای شعیب علیه السلام پس از آن که از طرف قومش به تبعید و اخراج تهدید شد،۳ دعای لوط علیه السلام به هنگام گرفتاری در شرّ منحرفان قومش،۴

1.. کلمۀ «استعانت» مصدر باب استفعال از ماده «عون» به معنای یاری و پشتیبانی است (الصحاح، ج‏۶، ص۲۱۶۸). معنای باب استفعال نیز در بیشتر موارد، کاربرد طلب و درخواست است. پس استعانت به معنای طلب یاری و کمک‌خواهی است.

2.. (وَ أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّى مَسَّنِىَ ٱلضُّرُّ وَ أَنتَ أَرْحَمُ ٱلرَّاحِمِينَ) (سورۀ انبیا، آیۀ ۸۳)؛ (وَ ٱذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّى مَسَّنِىَ ٱلشَّيْطَـٰنُ بِنُصْبٍ وَ عَذَابٍ) (سورۀ ص، آیۀ ۴۱).

3.. (قَالَ ٱلْمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسْتَكْبَرُوا مِن قَوْمِهِ لَنُخْرِجَنَّكَ يَـٰشُعَيْبُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوا مَعَكَ مِن قَرْيَتِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِى مِلَّتِنَا قَالَ أَوَ لَوْ كُنَّا كَارِهِينَ... رَبَّنَا ٱفْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنتَ خَيْرُ ٱلْفَاتِحِينَ) (سورۀ اعراف، آیۀ ۸۸ و ۸۹).

4.. (رَبِّ نَجِّنِى وَ أَهْلِى مِمَّا يَعْمَلُونَ) (سورۀ شعرا، آیۀ ۱۷۰)؛ (قَالَ رَبِّ ٱنصُرْنِى عَلَى ٱلْقَوْمِ ٱلْمُفْسِدِينَ) (سورۀ عنکبوت، آیۀ ۳۰).

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22811
صفحه از 368
پرینت  ارسال به