(وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسیٰ‏ وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَيَذَرَكَ وَآلِهَتَكَ قالَ سَنُقَتِّلُ أَبْناءَهُمْ وَنَسْتَحْيِي نِساءَهُمْ وَإِنَّا فَوْقَهُمْ قاهِرُونَ * قالَ مُوسیٰ‏ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَالْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ.^۱

اشراف قوم فرعون گفتند: آيا موسی و قومش را رها می‏كنی كه در زمين فساد كنند و تو و خدايانت را رها سازند؟ گفت: به زودی پسرانشان را می‏كشيم و دخترانشان را زنده نگه می‏داريم و ما بر آنها كاملاً مسلّط هستيم. موسی به قوم خود گفت: از خدا ياری جوييد، و استقامت پيشه كنيد، كه زمين از آن خداست، و آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد، واگذار می‏كند و سرانجام [نيک] برای پرهيزكاران است!).

هنگامی که یعقوب علیه السلام خبر دروغین خورده شدن یوسف علیه السلام توسط گرگ را از فرزندانش شنید، فرمود: «من صبر خواهم كرد، صبری جميل و همراه با شكرگزاری خداوند»^۲ و آن‌گاه با بیان عبارت «خدا یاری‌دهنده است»، به نوعی منبع آن صبر جمیل را بیان می‌کند. یعنی منبع این صبر و بردباری من این است که خدا توانایی یاری‌رسانی به مرا دارد.

(وَ جاؤُ عَلی‏ٰ قَميصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَميلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلی‏ ما تَصِفُون.^۳

و پيراهن او را با خونی دروغين [آغشته ساختند و نزد پدر] آوردند. گفت: هوس‌های نفسانی شما اين كار را برايتان آراسته! من صبر جميل خواهم داشت و در برابر آنچه می‏گوييد، از خداوند ياری می‏طلبم!).

بنا بر این، استعانت از خدا موجب تقویت انسان و افزایش صبر اوست. بر اساس آیات قرآن، راه دستیابی به این استعانت، دو چیز است: نماز و صبر. اقامه نماز به عنوان رفتاری خاص برای ارتباط با خداوند، یکی از شاخص‌ترین عناصر

وجوب تکرار برنامه‌های عبادی (مانند نمازهای یومیه) نیز می‌تواند بر دوام ارتباط با خدای تعالی دلالت داشته باشد. بنا بر این، شخصی که به واسطه ارتباط واقعی و مستمر با خالق یکتا به تقویت معنویت خویش می‌پردازد، در حقیقت، ایمان خود را محکم‌تر ساخته و در نتیجه، هیچ سختی و بلایی را بی‌دلیل ارزیابی نمی‌کند؛ بلکه آن را مطابق حکمت و علم خدا می‌داند و همواره صبر بر آنها را نیز از او طلب می‌کند. در ادامه به برخی از راه‌های ایجاد این ارتباط در قرآن کریم اشاره می‌شود.

۱. تقویت «استعانتی»

مراد از این روش، آن است که برای تحمّل مشکلات و افزایش نیروی بردباری، خدا را به کمک بگیریم. یاری خدا از بنده خویش عاملی است برای آسان شدن تحمّل سختی‌ها. صبر و بردباری صفتی است که به قصد و اراده جدّی نیاز دارد^۱و تحقّق چیزی که نیازمند عزمی راسخ و مقاومت است بدون یاریِ الهی، دشوار و تلخ است. پس با توجّه به این که همه نیروها نزد خداست،^۲ تحصیل فضلیت صبر، جز با توفیق و عنایت ویژه الهی ممکن نیست.^۳ به همین دلیل، هنگامی که خدای سبحان پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله را به صبر و شکیبایی سفارش می‌نماید، این نکته را یادآور می‌شود که توفیق صبر و پایداری تو از جانب خداست و اوست که نیروی بردباری را به تو عنایت می‌کند:

(وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللّهِ.^۴

صبر کن که صبر کردن تو جز به تأیید خدا نیست!).

همچنین زمانی که موسی علیه السلام می‌خواهد بنی‏اسرائيل را برای رويارويی با فرعونيان و مقابله با تهدیدات آنان آماده و مقاوم سازد، به آنان سفارش می‌کند تا از خدا طلب یاری نمایند و صبر و استقامت به خرج دهند: