با توجّه به این آیات و دیگر آیاتی که از پاداش‌های اُخروی پس از بیان اُموری سخت و دشوار بیان شده است، می‌توان کسب اطمینان از دریافت پاداش‌های اُخروی و عدم تضییع سعی و تلاش انسان در صبر بر دشواری‌ها را از جمله عوامل توان‌افزا برشمرد.

۵. تقویت «عذاب ـ ‌انتظاری»

مراد از این روش، توجّه به عذاب دشمنان در قیامت است. تبیین فرجام بد و گرفتاری و عذاب دشمنان و کسانی که سختی را فراهم کرده‌اند، عاملی برای تسکین و آرامش و افزایش صبر در زمان حاضر است؛ چرا که از این طریق، این اطمینان پیدا می‌شود که اگر چه در این دنیا با آزار و اذیت آنان رو‌به‌رو هستیم؛ امّا در قیامت که به زودی خواهد آمد، از این دشمنان، انتقام گرفته خواهد شد و به سزای اعمالشان خواهند رسید. در واقع، با انتظار عذاب دشمنان، تحمّل سختی کنونی فرد از طریق توجّه به سختی‌هایی که در آینده، شخص سختی‌‌آفرین را فرا می‌گیرد، افزوده می‌شود. بنا بر این، جزا دیدن دشمنان از منابع تقویتی است که انتظار آن می‌تواند سختی‌های آزار و اذیت آنان را آسان کند.

هر چند پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله از عذاب شدن بندگان خدا ناراحت و از آینده ناگوار آنان نگران بودند،^۱ امّا گروهی از افراد که با وجود امکان هدایت، راه گم‌راهی و کفر را پیش گرفتند، عذاب الهی برایشان قطعیت پیدا کرده بود. بیان سرنوشت دشوار و گرفتاری در آتش دوزخ برای چنین اشخاصی که در این دنیا در سایه ظلم و ستم، زندگی راحتی داشتند و موجب آزار و اذیت مسلمانان می‌شدند، مایه آرامش ایشان و دیگر مسلمانانی بود که از سوی آنها مورد ظلم واقع شده بودند.

این مطلب از بیشتر آیاتی که به منظور تهدید دشمنان، انواع عذاب‌های دنیوی و اخروی آنان را برمی‌شمارد، قابل برداشت است.^۲ در این آیات، معمولاً جنبه

خطر حبط شدن است بر خلاف اجر شهید که دائمی و پایدار خواهد بود.^۱ در آیه ۱۷۱ سوره مبارک آل‌عمران نیز، در پایان شمارش نعمت‌ها و بشارت‌های الهی برای شهیدان، بر عدم تضییع پاداش مؤمنان به عنوان یکی از بشارت‌هایی که شهدا به یکدیگر می‌دهند و آن را درک می‌کنند، تأکید شده است:

(یسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللَّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ.^۲

بر نعمت و فضل خدا و این‌که خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمی‌گرداند، شادی می‌کنند).

همچنین در سوره مبارک محمّد صلی الله علیه و اله در مقام نهی مسلمانان از سستی در مبارزه با دشمن و تن دادن به سازش‏، و پس از یادآوری برتری آنان و همراهیِ ویژه خدا با آنها، از کاسته نشدن اعمالشان خبر داده است:

(فَلَا تَهِنُواْ وَتَدْعُواْ إِلی السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرِكمُ‏ْ أَعْمَالَكُم.^۳

پس هرگز سست نشويد و [دشمنان را] به صلح [ذلّت‏بار] دعوت نكنيد، در حالی كه شما برتريد، و خداوند با شماست و چيزی از [ثواب] اعمالتان را كم نمی‏كند).

واژه «یترکم» یا از ماده «وِتر» (بر وزن فکر) به معنای نقصان و کمبود است. یعنی خداوند از ثواب اعمالتان نمی‌کاهد. یا از ماده «وَتر» (بر وزن سطر) به معنای فرد و تنهاست. یعنی خدا اعمال شما را تنها و بی ثواب نمی‌گذارد.^۴ بی‌ثواب نبودن یا عدم نقصان ثواب اعمال مجاهدان، به نوعی با عبارت «اللَّهُ مَعَكُمْ» تضمین شده است؛ زیرا از ارتباط این جمله با عبارت «لَن يَتِرِكُم» این گونه استفاده می‏شود که چون خداوند، همه جا با آنهاست و تلاش مجدّانه آنان را می‏بيند، هرگز در پاداش اعمالشان كاستی رُخ نخواهد داد.^۵