(قَالَ عَسَى رَبُّكُمْ أَن يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الأَرْضِ فَيَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ.^۱

اميد است كه پروردگارتان دشمن شما را هلاک كند و شما را روی زمين جانشين [آنان‏] سازد. آن گاه بنگرد تا چگونه عمل می‏كنيد).

از بررسی آیاتی که گذشت، این مطلب قابل برداشت است که درک این واقعیت که پیروزیِ حق بر باطل به عنوان یکی از مصادیق وعده‌های حتمی الهی، حق و ثابت خواهد بود، باعث می‌شود که اهل حق، در مسیرشان دل‌گرم و مقاوم باشند و از اصرار اهل باطل بر کفر و حق‌گریزی خویش و غلبه ظاهری آنان، گمان غلبه بر خدای سبحان و اراده او، برایشان حاصل نگردد. شاید از این روست که در بیشتر آیاتی که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله به صبر و پایداری در برابر کارشکنی‌های دشمنان توصیه شده است، این سفارش، با تأکید بر حقانیت وعده‌های الهی، داده شده است.^۲

ناگفته نماند که در گروهی از آیات، به مصادیقی از پیروزی برخی از انبیا و مؤمنان اشاره شده است.^۳ این آیات نیز در نوع خود، موجب افزایش دل‌گرمی و دل‌خوشی پیامبر صلی الله علیه و اله و مؤمنان هستند؛ زیرا آگاهی از برخورداری انبیای پیشین از نصرت و یاری پروردگار، نشانه عملی شدن این وعده خواهد بود و در نتیجه، تسلیت خاطر و دل‌گرمی پیامبر صلی الله علیه و اله را در پی خواهد داشت. البته روشن است که مراد از پیروزی در تمامی این آیات، تنها پیروزی و غلبه ظاهری و جسمانی نیست،

در این آیه، ابتدا به شدّت سختی‌ها و تداوم مشكلات پيامبران گذشته و پیروان آنان‏ پرداخته و سپس در پاسخ درخواست یاری الهی از جانب آنان، به آنها وعده پیروزی نزدیک الهی داده شده است. آيه، گويای آن است كه انبيا و مؤمنان، زمانی منتظر نصرت الهی بودند كه سختی‏های فراوانی را تحمّل كرده بودند. در این حال، اعلام نزدیک بودن پیروزی از جانب خدا آنها را امیدوار ساخته است.

گاهی هم رهبران الهی برای آرامش‌بخشی به پیروانشان این روش را به کار گرفته‌اند. نمونه آن در باره قوم بنی اسرائیل هنگامی که از جانب فرعون، مورد تهدید واقع شدند، صورت گرفت. موسی علیه السلام پس از تصميم فرعون به سركوبی بنی‏اسرائيل، قومش را به استعانت از خدا و صبر و مقاومت در برابر آزارهای فرعونيان فراخواند و برای تسلیت بخشیدن به آنان از مالکیت خدا بر زمین و نفوذ مشیّت او در به حاکمیت رساندن هر بنده‌ای که بخواهد، خبر داد و سپس سرانجام نیک را از آنِ تقواپیشگان دانست:

(...قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْی نِسَاءَهُمْ وَإِنَّا فَوْقَهُمْ قَهِرُونَ * قَالَ مُوسی‏ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُواْ بِاللَّهِ وَاصْبرُِواْ إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَقِبَةُ لِلْمُتَّقِين.^۱

[فرعون‏] گفت: «به زودی پسرانشان را می‏كُشيم و زنانشان را زنده نگاه می‏داريم، و ما بر آنان مسلّطيم». موسی به قوم خود گفت: «از خدا ياری جوييد و پايداری ورزيد، كه زمين از آنِ خداست. آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد می‏دهد و فرجام [نيک] برای پرهيزگاران است).

در واقع، موسی علیه السلام با این جملات به حاکمیت یافتن بنی اسرائیل و نابودی فرعونیان بشارت داد که خود، نوعی امیدوار ساختن و در انتظار نصرت قرار دادن آنها بود. امّا روشن‌تر از آن در آیه بعد از آیه یادشده، بیان شده است که وقتی بنی اسرائیل در مقام شکایت از ظلم و ستم فرعونیان به موسی علیه السلام گفتند: «هم پیش از بعثت تو در عذاب بودیم و هم بعد از آمدن تو رنج می‌کشیم!»،^۲ این بار موسی علیه السلام صریح‌تر از قبل به آنها امیدواری داد و از روش انتظار پیروزی در آینده استفاده نمود و فرمود: