149
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

در سوره مجادله نیز با تعبیر «کتَب» که خود تأکیدی است بر قطعی بودن این پیروزی، از غلبه خدا و رسولان او خبر داده است:

(كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ.۱

خداوند چنین مقرر داشته كه من و رسولانم پیروز می‏شویم؛ چرا كه خداوند، قوی و شكست‏ناپذیر است!).

عبارت «لاغلبن» که همراه با «لام قسم» و «نون تأکید ثقیله» و ضمیر منفصل «أنا» آمده است، نشانه مؤکّد بودن این پیروزی است، به گونه‌ای که جای هیچ شکّ و تردیدی برای هیچ‌کس نداشته باشد.۲ همان‌گونه که تعلیل وعده غلبه حق بر باطل با بیان قدرت و عزّت الهی، ممکن است برای آن باشد که مؤمنان به این غلبه الهی اطمینان بیشتری یابند؛ چرا که صفت «عزیز» بر وزن فعیل، به معنای فاعل از مادّه «عزز» است و بر شدّت و قوّت و آنچه همانند چیرگی و قهر است، دلالت دارد۳ و در نام‌های خدای متعال، عزیز، یعنی چیره نیرومندی که هرگز مغلوب نمی‌شود.۴

افزون بر آن که در جای دیگری، عزّتمندی و شکست‏ناپذیری خداوند، بیانگر تخلّف‏ناپذیری وعده‏های الهی در یاری پیامبران و عذاب و هلاکت ستم‌پیشگان، دانسته شده است:

(فَلا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ ذُو انتِقامٍ.۵

پس گمان مبر که خدا وعده‏ای را که به پیامبرانش داده، تخلّف کند! چرا که خداوند، قادر و انتقام‌گیرنده است).

از ارتباط این آیه با آیات پیشین که در باره عذاب ستمگران بود،۶ استفاده می‌شود که مراد از این وعده، وعده پیروزی نهایی حق بر باطل و هلاکت دشمنان است. در این آیه برای تأکید بر این که خدا به وعده خود عمل خواهد کرد، دو

1.. سورۀ مجادله، آیۀ ۲۱.

2.. تفسير نمونه، ج‏۲۳، ص۴۶۶.

3.. معجم مقاييس اللغة، ج۴ ص۳۸، المصباح المنير، ص۴۰۷.

4.. النهاية، ج۳ ص۲۲۸.

5.. سورۀ ابراهیم، آیۀ ۴۷.

6.. (قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى ٱلنَّارِ) (سورۀ ابراهیم، آیۀ ۳۰)؛ (وَأنذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأتِيهِمُ الْعَذَابُ) (سورۀ ابراهیم، آیۀ ۴۴).


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
148

شکست اولیه و ظاهری را مقدّمه پیروزی نهایی و واقعی قرار دهد. افرادی که شکست دشمن را قطعی می‌دانند و منتظر پیروزی بر دشمن هستند و این حالت انتظار را همواره در خود زنده نگه داشته‌اند، هیچ گاه از تُرک‌تازی و آتش‌افروزی و غلبه ظاهری دشمن، نگران و ناامید نمی‌گردند و هرگز هیاهو و امکانات چشمگیر دشمن در روحیه آنها اثری نخواهد گذاشت. بنا بر این، انتظار پیروزی و غلبه قطعی و نهایی می‌تواند عاملی باشد برای توانمندسازی انسان در تحمّل دشواری‌های کارزار.

در قرآن برای محکم‌تر شدن پایه‌های این انتظار و قطعی دانستن نصرت الهی، نصرت خدا از وعده‌های مسلّم خدا و از سنّت‌های قطعی او شمرده شده است. مثلاً در آیه ۴۷ سوره مبارک روم، از این سنت الهی به عنوان حق مؤمنان بر خداوند، یاد شده است:

(وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ.۱

و پیش از تو پیامبرانی را به سوی قومشان فرستادیم. آنها با دلایل روشن به سراغ قوم خود رفتند؛ ولی [هنگامی كه اندرزها سودی نداد] از مجرمان انتقام گرفتیم و یاری مؤمنان، همواره حقّی است بر عهده ما).

در این آیه، علاوه بر تقویت روحیه مؤمنان با بیان انتقام خداوند از مخالفان انبيای گذشته و سركوب آنان‏، با عبارت «حَقّاً عَلَینا» که از صيغه‏های التزام و به معنای «برخود لازم كردن» است‏، حقّی از ناحیه خدای سبحان برای مؤمنان قرار داده شده است که به طور مسلّم، آنان را با وسایلی از قبیل انتقام از مجرمان، پیروزی بخشد. این حق ـ که همراه با انواع تأکیدها۲ بیان شده است ـ، موجب دل‌گرمی و تقویت مؤمنان در هر زمانی خواهد بود.

1.. سورۀ روم، آیۀ ۴۷. نیز، ر. ک: سورۀ غافر، آیۀ ۵۱.

2.. تعبیر به «كان» ـ كه نشانۀ ریشه‏دار بودن این سنّت است ـ و تعبیر به «حق» و بعد از آن، تعبیر به «علینا» ـ كه آن نیز بیانگر حق است ـ ، تأکیدهای پی در پی در این زمینه محسوب می‏شود، همان طور که مقدّم داشتن «حقّاً علینا» بر«نصر المؤمنین» ـ كه دلیل بر حصر است ـ ، تأكید دیگری بر مطلب خواهد بود (تفسیر نمونه، ج‏۱۶، ص۴۶۷).

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22803
صفحه از 368
پرینت  ارسال به