پیامبر صلی الله علیه و اله در برابر این توطئه‌ها کمک می‌نماید. ‏

(يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُل لاَّ تَعْتَذِرُواْ لَن نُّؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ....^۱

هنگامی که به سوی آنها [که از جهاد تخلّف کردند] باز گردید، از شما عذرخواهی می‏کنند. بگو: «عذرخواهی نکنید، ما هرگز به شما ایمان نخواهیم آورد! چرا که خدا ما را از اخبارتان آگاه ساخته»).

پیشگویی قرآن از تمسّک مشرکان در آینده به جبر برای توجیه عقاید و عملکرد خویش ـ که در آیه زیر بیان شده است‏ ـ از دیگر نمونه‌های تقویت مشکل ـ ‌انتظاری است که پیامبر صلی الله علیه و اله را برای رویارویی با این رفتار، آماده ساخته است.

(سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ لَوْ شَاء اللّهُ مَا أَشْرَكْنَا وَلاَ آبَاؤُنَا وَلاَ حَرَّمْنَا مِن شَيْءٍ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم حَتَّى ذَاقُواْ بَأْسَنَا قُلْ هَلْ عِندَكُم مِّنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا إِن تَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ أَنتُمْ إلَّا تَخْرُصُونَ.^۲

به زودی مشرکان می‏گویند: «اگر خدا می‏خواست، نه ما مشرک می‏شدیم و نه پدران ما و نه چیزی را تحریم می‏کردیم!». کسانی که پیش از آنها بودند نیز همین گونه دروغ می‏گفتند و سرانجام [طعم] کیفر ما را چشیدند. بگو: «آیا دلیل روشنی [بر این موضوع] دارید؟ پس آن را به ما نشان دهید؟ شما فقط از پندارهای بی‏اساس پیروی می‏کنید، و تخمین‌های نابه‌جا می‏زنید»).

چهار. تکالیف الهی

دشواری عمل به تکالیف الهی نیز می‌تواند به وسیله آگاهی‌بخشی نسبت به وقوع آنها قبل از رسیدن وقت انجامشان، کاهش پیدا کند. در آیه زیر، این زمینه‌سازی در باره یکی از محرّمات احرام یعنی شکار حیوانات، صورت گرفته است:

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللّهُ بِشَيْءٍ مِّنَ الصَّيْدِ تَنَالُهُ أَيْدِيكُمْ وَرِمَاحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللّهُ مَن يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ.^۳

(سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرابِ شَغَلَتْنا أَمْوالُنا وَأَهْلُونا فَاسْتَغْفِرْ لَنا يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَيْسَ في‏ قُلُوبِهِمْ قُلْ فَمَنْ يَمْلِكُ لَكُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً إِنْ أَرادَ بِكُمْ ضَرًّا أَوْ أَرادَ بِكُمْ نَفْعاً بَلْ كانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيراً.^۱

به زودی متخلّفان از اعراب بادیه‏نشین می‏گویند: «[حفظ] اموال و خانواده‏های ما، ما را به خود مشغول داشت، برای ما طلب آمرزش کن!». آنها به زبان خود چیزی می‏گویند که در دل ندارند! بگو: «چه کسی می‏تواند در برابر خداوند از شما دفاع کند، هر گاه زیانی برای شما بخواهد، و یا اگر نفعی اراده کند؟!» و خداوند به همه کارهایی که انجام می‏دهید آگاه است).

یا این که از درخواست پیوستن متخلّفانِ از سفر منتهی به صلح حدیبیه، به مؤمنانی که قرار است از غنایم جنگی‌ای که به زودی به دست می‌آید، این چنین خبر می‌دهد:

(سَيَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انْطَلَقْتُمْ إِلی‏ٰ مَغانِمَ لِتَأْخُذُوها ذَرُونا نَتَّبِعْكُمْ يُريدُونَ أَنْ يُبَدِّلُوا كَلامَ اللَّهِ قُلْ لَنْ تَتَّبِعُونا كَذلِكُمْ قالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ فَسَيَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنا بَلْ كانُوا لا يَفْقَهُونَ إِلَّا قَليلاً.^۲

هنگامی که شما برای به دست آوردن غنایمی حرکت کنید، متخلّفان می‏گویند: «بگذارید ما هم در پی شما بیاییم». آنها می‏خواهند کلام خدا را تغییر دهند. بگو: «هرگز نباید به دنبال ما بیایید این گونه خداوند از قبل گفته است!». آنها به زودی می‏گویند: «شما نسبت به ما حسد می‏ورزید!»؛ ولی آنها جز اندکی نمی‏فهمند!).

آیه شریفه در زمینه جنگ خیبر است و خداوند از تمایل متخلّفان، به شرکت در این جنگ برای دستیابی به غنایم و این که پس از منع از شرکت، مؤمنان را به حسدورزی متّهم می‌کنند، خبر داده است.

همچنین در آیه زیر، از اقدام توانمندان متخلّف از جهاد، به عذرتراشی پس از بازگشت مؤمنان، از جنگ تبوک خبر می‌دهد و از این طریق، به موضعگیری مناسب